O‘zbekiston arxeologik topilmalar muomalasi qoidalarini kuchaytirdi

O‘zbekiston hukumati arxeologik artefaktlar bilan muomala qilish qoidalarini tubdan o‘zgartiruvchi yangi reglamentni kuchga kiritdi. Endilikda, Vazirlar Mahkamasining qaroriga muvofiq, mamlakat hududida fuqarolar yoki yuridik shaxslar tomonidan topilgan har qanday arxeologik ashyolar shartsiz ravishda davlat mulkiga topshirilishi kerak.

Ushbu chora milliy merosni saqlash ustidan nazoratni kuchaytirishga qaratilgan. Barcha kelib tushayotgan topilmalar markazlashtirilgan tartibda ixtisoslashtirilgan davlat tuzilmalariga - ularning saqlanishi va o‘rganilishi uchun tegishli sharoitlarni ta’minlay oladigan muzeylar, ilmiy-tadqiqot institutlari va ta’lim muassasalariga biriktiriladi.

Hujjatda texnik jihatdan ko‘chirish imkonsiz bo‘lgan yoki shikastlanishiga olib kelishi mumkin bo‘lgan obyektlarga alohida e’tibor qaratilgan. Bunday artefaktlar topilgan joyida majburiy konservatsiya qilinishi lozim. Bu jarayon batafsil ilmiy tavsif, fotofiksatsiya va kelgusidagi tahlil uchun barcha ma’lumotlarni to‘liq hisobotga kiritishni o‘z ichiga oladi.

Eng asosiy yangiliklardan biri hisob-kitobni markazlashtirish bo‘ldi. Yagona Davlat arxeologiya obyektlari katalogini yaratish va yuritish vakolatlari Madaniyat vazirligiga yuklatildi. Aynan artefakt ushbu reestrga kiritilgan paytdan boshlab u huquqiy maqomga ega bo‘ladi va shundan keyingina unga nisbatan fuqarolik huquq va majburiyatlari o‘rnatilishi yoki o‘zgartirilishi mumkin.

Qaror bilan katalogda ro‘yxatga olingan ashyolarni har qanday begonalashtirishga qat’iy taqiq joriy etiladi. Ularni sotish, hadya qilish yoki boshqa shakllarda xususiy shaxslarga o‘tkazish mumkin emas. Qonunchilikda bu qoidadan istisno tariqasida faqat bir nechta holatlar nazarda tutilgan: obyektning jismoniy yo‘qolishi, to‘liq vayron bo‘lishi yoki davlat manfaatlarini ko‘zlab boshqa madaniy boyliklarga teng qiymatli ayirboshlash.

Bunday topilmalardan foydalanish sohasi qat’iy cheklangan. Ularning muomalasiga faqat ilmiy, madaniy va ma’rifiy-ta’lim maqsadlarida, jumladan, ko‘rgazmalarda namoyish etish va ilmiy nashrlarda foydalanish uchun ruxsat beriladi.

Ushbu qarorning dolzarbligini yaqinda Qoraqalpog‘istonda qilingan kashfiyot bilvosita tasdiqlaydi. U yerda, Sulton Uvays tog’ tizmasida, Qoraqalpoq davlat universiteti olimlari va Davlat geologiya muzeyi mutaxassislari ekspeditsiyasi taxminan 75 million yil avval yashagan dinozavrning toshga aylangan qoldiqlarini topdi.