O‘zbekistondagi 39 ta avtosalon o‘zbek tilida yo‘riqnomalar bermagan

O‘zbekiston Respublikasi Raqobatni rivojlantirish qo‘mitasi avtomobil dilerlarining faoliyati va kafolatli xizmat ko‘rsatish tizimini keng miqyosda tekshirish natijalarini e’lon qildi, bunda mamlakat bo‘ylab iste’molchilar huquqlariga ta’sir etuvchi qator jiddiy qoidabuzarliklar aniqlandi. Qo‘mitaning bugun e’lon qilingan xulosalari joriy yil boshidan buyon avtomobil xizmati sohasidagi muammolar bo‘yicha kelib tushgan 350 dan ortiq fuqarolar murojaatlarining sinchkov tahlili yakuni bo‘ldi. Tekshiruvlar transport vositalarini chakana sotish bilan shug‘ullanuvchi 60 dan ortiq korxonani qamrab oldi.

Eng ko‘p qayd etilgan qoidabuzarliklardan biri til talablariga e’tibor bermaslik bo‘ldi. Tekshiruvlar davomida 39 ta avtosalonda xaridorlarga o‘zbek tilida foydalanish qo‘llanmalari taklif etilmagani ma’lum bo‘ldi. Xususan, Chevrolet rusumli avtomobillar, shu jumladan mamlakat hududida yig‘iladigan modellari - Cobalt, Damas, Onix va Tracker egalari faqat rus va ingliz tillaridagi qo‘llanmalarni olganlar. Chery va Haval rusumli avtomobillarni sotadigan dilerlarda ham shunga o‘xshash holat kuzatildi, u yerda qo‘llanmalar faqat rus tilida taqdim etilgan. Kia (Roodell kompaniyasi tomonidan taqdim etilgan) va ADM-Aster kabi mashhur brendlarning dilerlari ham me’yorlarga rioya qilmaganliklari uchun qayd etildi, chunki mijozlarga davlat tilida texnik xususiyatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar berilmagan. Bu xorijiy tillarni bilmaydigan iste’molchilar uchun jiddiy noqulayliklar tug‘diradi va sotib olinadigan tovar haqida to‘liq va tushunarli ma’lumot olish huquqini buzadi.

Bundan tashqari, tekshiruvlar sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishni tashkil etishda jiddiy kamchiliklarni aniqladi. Beshta avtosalon o‘z xizmat ko‘rsatish markazlariga ega bo‘lmagan holda faoliyat yuritgan. Bu holat O‘zbekiston Respublikasining "Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida"gi qonunining 11-moddasi qoidalariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri zid keladi, unda ishlab chiqaruvchining kafolat muddati davomida tovarlarni ta’mirlash va texnik xizmat ko‘rsatish imkoniyatini ta’minlash bo‘yicha aniq majburiyati belgilangan. Bunday markazlarning yo‘qligi kafolat majburiyatlarini to‘liq bajarishni shubha ostiga qo‘yadi va iste’molchilarni uchinchi tomon xizmatlarini izlashga majbur qiladi, bu esa qo‘shimcha xarajatlar va qiyinchiliklarga olib kelishi mumkin.

Raqobat qo‘mitasi avtomobillar va ularning komponentlariga berilgan kafolat muddatlaridagi nomuvofiqliklarga alohida e’tibor qaratdi, bu 13 ta holatda aniqlandi. Misol uchun, mashhur Chevrolet Cobalt uchun 36 oy yoki 100 ming kilometr masofa uchun umumiy kafolat beriladi, ammo uning dvigateli uchun bu muddat sezilarli darajada - 24 oy yoki 50 ming kilometrgacha qisqartirilgan. Yana bir yaqqol misol - Auto Region Plus dileri bilan bog‘liq vaziyat, u BYD avtomobillari uchun 96 oy (sakkiz yil) yoki 150 ming kilometr masofa uchun ta’sirchan kafolat taklif qilgan. Shu bilan birga, starterning qo‘rg‘oshin-kislota akkumulyatoriga berilgan kafolat atigi 12 oy yoki 20 ming kilometrni, bir qator boshqa muhim butlovchi qismlar uchun esa - 48 oy yoki 120 ming kilometrni tashkil etgan. Bunday amaliyot qonunchilikka to‘g‘ridan-to‘g‘ri zid keladi, unga ko‘ra, mahsulotning tarkibiy qismlariga berilgan kafolat muddati, agar maxsus normativ-huquqiy hujjatlarda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, asosiy mahsulotga berilgan kafolat muddatidan kam bo‘lishi mumkin emas. Ayrim agregatlar uchun kafolatning alohida shartlari belgilangan hollarda, ular alohida kafolat majburiyatlari sifatida rasmiylashtirilishi kerak.

Bundan tashqari, Qo‘mita ko‘plab dilerlar tomonidan qo‘llaniladigan kafolatli xizmat ko‘rsatishning haddan tashqari qattiq shartlarini qayd etdi. Avtomobil egasi, foydalanish qo‘llanmasi va texnik xizmat ko‘rsatish qoidalariga rioya qilganiga qaramay, diler tomonidan tavsiya etilgan servis markazlari ro‘yxatiga kirmaydigan servis markazida texnik xizmat ko‘rsatgan taqdirda kafolat bekor qilingan holatlar qayd etilgan. Bunday siyosat iste’molchining tanlash erkinligini cheklaydi va mijozni muayyan servis markazlariga bog‘lashga urinish sifatida baholanishi mumkin, bu ham raqobat muhitini rivojlantirishga yordam bermaydi.

Hozirgi vaqtda avtomobil dilerlarida avtomobillarning kafolatli xizmat ko‘rsatish holati to‘g‘risidagi yagona ma’lumotlar bazasining yo‘qligi kafolatli xizmat ko‘rsatish tizimining samarali ishlashini qiyinlashtiruvchi asosiy muammolardan biridir. Bu axborot bo‘shlig‘ini yaratadi, bu esa iste’molchilar va sotuvchilar o‘rtasida chalkashliklar va bahslarga olib kelishi mumkin. Raqobat qo‘mitasi aniqlangan kamchiliklarni, xususan, kafolat muddatlarini standartlashtirish bo‘yicha barcha zarur choralarni ko‘rishga tayyorligini bildirdi, bu esa bozorning barcha ishtirokchilari uchun yanada adolatli va shaffof shart-sharoitlarni ta’minlashi kerak.

Umuman olganda, Raqobat qo‘mitasi tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlar tartibga soluvchi organ tomonidan zudlik bilan aralashish va tuzatish choralarini talab qiladigan vaziyatni ko‘rsatmoqda. Ushbu qoidabuzarliklarni bartaraf etish nafaqat iste’molchilar huquqlarini himoya qiladi, balki O‘zbekistonning avtomobil bozorida yanada sog‘lom va raqobatbardosh muhitni yaratishga yordam beradi.