O‘zbekistonda sun’iy yo‘ldoshlar noqonuniy chiqindixonalar va o‘rmonlarning kesilishini kuzatib boradi

2026-yil boshidan O‘zbekiston Respublikasida geologiya va ekologik nazorat kabi muhim sohalarni qamrab olgan holda davlat kosmik monitoringini qo‘llash doirasi sezilarli darajada kengaytiriladi. Prezident tomonidan imzolangan tegishli farmon atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishda ilg‘or texnologiyalardan foydalanishning yangi bosqichini boshlab berdi. Mamlakat uchun o‘tkir muammo bo‘lgan daraxtlarning noqonuniy kesilishini orbitadan kuzatish ustuvor yo‘nalishlardan biriga aylanadi.

Yangi me’yoriy hujjat qoidalariga ko‘ra, kelgusi yilning 1-yanvaridan boshlab Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar agentligi zimmasiga yiliga kamida uch marta muntazam monitoring o‘tkazish vazifasi yuklatiladi. Agentlik faoliyati bir nechta o‘ta muhim sohalarga qaratiladi. Geologiya sohasida sun’iy yo‘ldosh nazorati, shu jumladan litsenziya uchastkalarining belgilangan chegaralarini buzgan holda yer osti boyliklaridan o‘zboshimchalik bilan foydalanish faktlarini aniqlashga yo‘naltiriladi.

Yer munosabatlari sohasida asosiy vazifa yer uchastkalarini o‘zboshimchalik bilan egallab olish va ularda turli bino va inshootlarni noqonuniy qurish holatlarini tezkor aniqlashdan iborat bo‘ladi. Monitoringning ekologik jihati amaldagi chiqindixonalarning ajratilgan hududlardan tashqariga chiqishini nazorat qilish va yangi ruxsat etilmagan chiqindixonalarni aniqlashga qaratiladi.

2026-yil 1-martdan boshlab vakolatli organlar barcha qayd etilgan qoidabuzarliklar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni raqamli formatda taqdim etadigan SGM raqamli platformasining joriy etilishi muhim yangilik bo‘ladi. Ushbu tizim chiqarilgan ogohlantirishlar, qoidabuzarliklarni bartaraf etish bo‘yicha ko‘rilgan choralar, shuningdek, prokuratura va sud organlarida ishlarning ko‘rib chiqilishi natijalari to‘g‘risida real vaqt rejimida ma’lumotlar taqdim etilishini ta’minlaydi.

"O‘zbekkosmos" agentligi kosmik monitoringni qo‘llashning yuqori samaradorligini allaqachon namoyish etgan. Avvalroq sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlari yordamida g‘alla hosili yig‘ib olingandan so‘ng dalalarda somonni noqonuniy yoqish bo‘yicha 2,5 mingga yaqin holat aniqlangan edi. Ushbu qoidabuzarliklar natijasida fermerlar 27 ming gektardan ortiq yerni yoqib yuborgan.

So‘nggi ikki yil ichida "O‘zbekkosmos" mutaxassislari sun’iy yo‘ldosh texnologiyalari yordamida 4 million gektardan ortiq qishloq xo‘jaligi yerlarini tahlil qilib, keng ko‘lamli ishlarni amalga oshirdilar. Bu yer to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining bir qator buzilishlarini aniqlash imkonini berdi. Xususan, rasman paxta yetishtirish uchun ajratilgan ayrim uchastkalarda bu ekin ekilmaganligi aniqlandi. Shuningdek, ekinlar zaxiradagi yerlarda yoki huquqiy maqomi aniqlanmagan uchastkalarda ekilgan holatlar ham qayd etildi.

Yerni masofadan zondlashning zamonaviy sun’iy yo‘ldoshlari 30 santimetrgacha aniqlikdagi suratlarni olishga qodir, bu nafaqat alohida daraxtlarni farqlash, balki ularning holatini aniqlash, kasalliklar yoki noqonuniy kesish oqibatlarini aniqlash imkonini beradi.