YXHT va Orolni qutqarish jamg‘armasi Sudochye ekotizimini o‘rganish uchun kuchlarni birlashtirdi

Qoraqalpog‘istonning Mo‘ynoq tumanidagi zaif hudud sanalgan Sudochye ko‘lida kompleks ilmiy-amaliy ekspeditsiya o‘z ishini yakunladi. Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining (YXHT) "Ekologik xavfsizlikni mustahkamlashga ko‘maklashish" loyihasi doirasidagi ushbu tadbir iqlim o‘zgarishlari va antropogen ta’sirlarning mintaqaga oqibatlarini o‘rganishga qaratildi. Moliyaviy va tashkiliy ko‘mak YXHTning O‘zbekistondagi Loyihalari Muvofiqlashtiruvchisi tomonidan Orolni qutqarish xalqaro jamg‘armasi (OQXJ) Agentligi bilan hamkorlikda amalga oshirildi.

Tadqiqot guruhi tarkibidan O‘zbekiston Fanlar akademiyasi, Qoraqalpoq davlat universiteti hamda Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligining nufuzli olim va ekspertlari o‘rin oldi. Dala ishlari davomida mutaxassislar bir qator muhim kuzatuvlarni amalga oshirdilar: suv sathi va sho‘rlanishini tahlil qilish uchun namunalar olindi, o‘simlik qoplamining hozirgi holati batafsil o‘rganildi va hududning GPS-xaritasi tuzildi. Bioxilma-xillik bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlar bevosita joyning o‘zida dastlabki tahlildan o‘tkazildi.

Tadqiqotlar davomida bioindikatsiya usuliga alohida e’tibor qaratildi. Ushbu yondashuv tirik organizmlarning atrof-muhitga bo‘lgan reaksiyasi orqali uning sifatini baholash imkonini beradi va Sudochye kabi mo‘rt ekotizimlarni monitoring qilish uchun eng samarali vositalardan biri hisoblanadi.

YXHTning O‘zbekistondagi Loyihalari Muvofiqlashtiruvchisi, elchi Antti Karttunen ekspeditsiyada shaxsan ishtirok etib, olib borilayotgan ishlarning strategik ahamiyatini ta’kidladi. "Sudochye suv-botqoq ekotizimining monitoringi nafaqat ilmiy, balki strategik ahamiyatga ega. Ekspeditsiya natijalari iqlim o‘zgarishi va antropogen omillar ta’sirida yuzaga kelgan o‘zgarishlarni baholash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi hamda Orolbo‘yining degradatsiyaga uchragan hududlarida bioxilma-xillikni saqlash va tiklash bo‘yicha takliflar ishlab chiqish imkonini beradi", - dedi u. Karttunen, shuningdek, bunday tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash O‘zbekistonda Atrof-muhitni muhofaza qilish va yashil iqtisodiyot yili deb e’lon qilingan yilda ayniqsa dolzarb ekanligini qayd etdi.

O‘z navbatida, loyiha menejeri va OQXJ Agentligi vakili Abrojon Karimov ekspeditsiyani mintaqaning uzoq muddatli barqarorligini ta’minlashga qo‘shilgan salmoqli hissa sifatida baholadi. "Sudochyedagi monitoring - bu shunchaki ma’lumotlar yig‘ish emas. Bu mintaqa barqarorligiga qo‘shilgan hissa. Biz oddiy ko‘z bilan ko‘rib bo‘lmaydigan o‘zgarishlarni qayd etyapmiz va ularni aniq yechimlar uchun asosga aylantiryapmiz", - dedi Karimov YXHT ko‘magi tufayli yuqori darajadagi tashkiliy ishlar va barcha xavfsizlik standartlariga rioya qilinganini ta’kidlab.

YXHT Loyihalari Muvofiqlashtiruvchisi va Orolni qutqarish xalqaro jamg‘armasi o‘rtasidagi Orolbo‘yi bioxilma-xilligini monitoring qilish sohasidagi hamkorlik 2016 yildan beri davom etmoqda. Joriy ekspeditsiya Markaziy Osiyoda tabiiy resurslarni barqaror boshqarish va ekologik barqarorlikni mustahkamlashga qaratilgan kengroq dasturning bir qismidir. Ushbu faoliyat nafaqat O‘zbekistonga Parij kelishuvi va Bioxilma-xillik to‘g‘risidagi konvensiya bo‘yicha xalqaro majburiyatlarni bajarishga yordam beradi, balki mamlakatda ekologik boshqaruvning ilg‘or usullarini joriy etishga ham hissa qo‘shadi.

Qiziqarli fakt: Bir paytlar yirik chuchuk suv havzasi va baliqchilik markazi bo‘lgan Sudochye ko‘li Orol dengizining qurishi va daryo oqimining kamayishi tufayli 1970-yillarda bir nechta alohida, sho‘rroq ko‘llarga bo‘linib ketgan. Shunga qaramay, bugungi kunda Sudochye ko‘llar tizimi 230 dan ortiq qush turlari, jumladan, yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan turlar yashaydigan eng muhim ornitologik hudud hisoblanadi.