O‘zbekiston Yevropaga elektr energiyasini qanday eksport qilishi ma’lum bo‘ldi

Markaziy Osiyoni Yevropa Ittifoqi bilan bog‘lashga mo‘ljallangan yangi transkontinental energetika yo‘nalishini shakllantirish jarayoni faol bosqichga o‘tmoqda. Ozarbayjon joriy yil oxirigacha "yashil" energiya yo‘lagi loyihasi bo‘yicha texnik-iqtisodiy asoslarni ishlab chiqishni boshlash rejalarini e’lon qildi. Bu haqda Ozarbayjon energetika vaziri Parviz Shahbozov tashabbusning strategik muhimligini ta’kidlab o‘tdi.

Ushbu yirik loyihani tezkor boshqarish uchun bosh ofisi Bokuda joylashgan Green Corridor Union MChJ qo‘shma kompaniyasi tashkil etilgan. Korxona ishtirokchilari mintaqaning asosiy energetika tizimlari operatorlari bo‘ldi: Ozarbayjon tomonidan "Ozerenerji", "O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari" va Qozog‘istonning KEGOC kompaniyasi. Ushbu tuzilma loyiha-qidiruv ishlaridan tortib, keyingi ekspluatatsiyaga qadar barcha bosqichlarni muvofiqlashtiradi. Oktyabr oyida loyihani kuzatib borish uchun xalqaro maslahatchi tanlanishi kutilmoqda. Bu tashabbusga Osiyo taraqqiyot banki va Osiyo infratuzilmaviy investitsiyalar banki moliyaviy va texnik yordam ko‘rsatmoqda.

Yo‘lakning asosiy maqsadi - O‘zbekiston va Qozog‘istonda qayta tiklanuvchi manbalardan ishlab chiqarilgan elektr energiyasini Ozarbayjon orqali tranzit qilib, Yevropa bozorlariga eksport qilish uchun infratuzilma yaratishdan iborat. Energiya resurslarini yetkazib berishga asos solgan kelishuv tomonlar tomonidan o‘tgan yilning kuzida imzolangan edi. Texnik jihatdan loyiha uch mamlakatning energetika tizimlarini integratsiya qilishni va Kaspiy dengizi tubidan yuqori kuchlanishli kabel yotqizishni nazarda tutadi, bu esa mintaqa uchun noyob muhandislik inshooti bo‘ladi.

Ushbu voqealar fonida O‘zbekistonning energetika sohasidagi eksport salohiyati ham ortib bormoqda. Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yilning dastlabki sakkiz oyida xorijga elektr energiyasi yetkazib berish hajmi 107,2 million dollarlik marraga yetdi. Bu ko‘rsatkich yillik 52,2% lik salmoqli o‘sishni namoyon etmoqda, bu esa mamlakatda generatsiya quvvatlarining muntazam ortib borayotganidan va yirik xalqaro energetika loyihalarida ishtirok etishga tayyorligidan dalolat beradi.

Kaspiy dengizi tubidan yuqori kuchlanishli doimiy tok (HVDC) kabelini yotqizish loyihaning eng murakkab qismlaridan biridir. HVDC texnologiyasi elektr energiyasini minimal yo‘qotishlar bilan uzoq masofalarga uzatish imkonini beradi, bu Markaziy Osiyodan Yevropaga yetkazib berishning rentabelligi uchun o‘ta muhimdir.