Jizzaxdagi kichik AESda birinchi betonni quyish 2026-yil mart oyiga rejalashtirilgan

Joriy yilning kuzida Jizzax viloyatida O‘zbekistondagi birinchi kichik quvvatli atom elektr stansiyasi uchun kotlovan tayyorlash ishlari boshlanadi, bu esa qurilishning asosiy bosqichiga o‘tishni anglatadi. Ushbu ma’lumotni 25-sentabr kuni Moskvada bo‘lib o‘tayotgan World Atomic Week xalqaro forumi chog‘ida "O‘zatom" agentligi direktori Azim Ahmedxadjayev taqdim etdi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, o‘tgan yil davomida tanlangan maydonda salmoqli ishlar amalga oshirilgan. "Maydonda tuproq ishlari boshlangan, barcha tadqiqot faoliyati yakunlangan. Joriy yilning kuzida biz kotlovan bosqichiga o‘tishni rejalashtirmoqdamiz", - dedi "O‘zatom" rahbari. Shuningdek, u davlat rahbari tomonidan aniq vazifa qo‘yilganini ta’kidladi: kichik modulli reaktor uchun birinchi betonni 2026-yilning mart oyida quyish. "Biz qayta tuzildik, qayta shakllandik va bu maqsad sari bormoqdamiz", - deya qo‘shimcha qildi Ahmedxadjayev va beton quyilishi loyihani amalga oshirishning faol bosqichi uchun boshlang‘ich nuqta bo‘lishini qayd etdi.

Loyihani amalga oshirish xalqaro tashkilotlar bilan yaqin hamkorlikda olib borilmoqda. Barcha zarur ruxsatnomalar va litsenziyalarni o‘z vaqtida olish uchun O‘zbekiston va Rossiyaning tartibga soluvchi organlari bilan parallel ishlar olib borilmoqda. Jarayon MAGATE tomonidan doimiy monitoring ostida bo‘lib, bu uning xavfsizlik sohasidagi xalqaro talablar va standartlarga to‘liq mos kelishini ta’minlaydi.

Stansiya uchun ilg‘or rus texnologiyasi - RITM-200N suv-suv reaktori asos bo‘lib xizmat qiladi, bu kema reaktorlarining yerga joylashtirish uchun moslashtirilgan versiyasidir. Qurilmaning issiqlik quvvati 190 MVt, elektr quvvati esa 55 MVtni tashkil etadi, reaktorning xizmat qilish muddati esa 60 yilgacha mo‘ljallangan. Kichik quvvatli AES qurilishi bo‘yicha tegishli shartnoma "O‘zatom" va "Rosatom" o‘rtasida 2024-yil may oyida imzolangan edi.

Prezident Shavkat Mirziyoyev avvalroq ushbu loyihani O‘zbekistonning kelgusi iqtisodiy rivojlanishi uchun "hayotiy muhim" deb ta’riflagan edi. U mamlakat hozirgi vaqtda eksportga yo‘naltirilayotgan o‘zining uran zaxiralariga ega ekanligiga e’tibor qaratib, AES qurilishi ushbu resursdan ichki ehtiyojlar uchun foydalanish imkonini berishini ta’kidladi.

Obyektni ishga tushirish jadvali birinchi reaktorni besh yildan so‘ng ishga tushirishni nazarda tutadi. Keyingi reaktorlarni har olti oyda ishga tushirish rejalashtirilgan. Shunday qilib, stansiyaning to‘liq loyiha quvvatiga chiqishi 2033-yildan oldin kutilmaydi. Ta’kidlash joizki, ushbu loyihadan oldin Jizzax viloyatida joylashtirilishi rejalashtirilgan katta quvvatli AES qurilishi bo‘yicha deyarli olti yillik muzokaralar olib borilgan edi.

Joriy yilning sentabr oyida O‘zbekiston va Rossiya o‘z niyatlarini mustahkamlab, kichik AES qurilishini boshlash to‘g‘risidagi bayonnomani imzoladilar. Shundan so‘ng "Rosatom" loyiha hujjatlarini takomillashtirish va bevosita qurilish maydonchasida tadqiqot ishlarini olib borishga kirishdi. "O‘zatom" qoshidagi AES qurilishi direksiyasi direktori Otabek Amanov yordamchi obyektlarni qurish, masalan, turbina uskunalari, generatorlar va quruq sovutgichlarni yetkazib berish uchun boshqa xalqaro kompaniyalar ham jalb qilinishi mumkinligini istisno etmadi.

Kichik modulli reaktorlar (KMR) o‘zlarining ixchamligi tufayli zavodda qurilib, maydonga tayyor holda yetkazilishi mumkin. Bu an’anaviy yirik AESlar bilan taqqoslaganda qurilish muddatini va xarajatlarini sezilarli darajada qisqartiradi, shuningdek, ularni cheklangan tarmoq infratuzilmasiga ega bo‘lgan olis hududlarda joylashtirish imkonini beradi.