Jizzax viloyatida O‘zbekiston gibrid formatdagi AESni ma’qulladi

O‘zbekiston energetika sohasida o‘z ko‘lami va texnologik yondashuvi jihatidan misli ko‘rilmagan loyihani amalga oshirish arafasida. Jizzax viloyati hududida katta va kichik quvvatli reaktorlarni bir maydonda birlashtirgan kombinatsiyalashgan atom elektr stansiyasi barpo etiladi. Loyiha tafsilotlari haqida bosh vazir o‘rinbosari Jamshid Xodjayev 25-sentabr kuni Global atom forumidagi nutqida jamoatchilikka ma’lum qildi.

Taqdim etilgan ma’lumotlarga ko‘ra, "Rosatom" davlat korporatsiyasi bilan yaqin hamkorlikda ishlab chiqilayotgan loyiha har biri 1000 MVt quvvatga ega ikkita yirik energoblok hamda har biri 55 MVt ishlab chiqaradigan ikkita kichik modulli reaktor qurilishini nazarda tutadi. Shu tariqa, stansiyaning umumiy o‘rnatilgan quvvati 2,1 GVt ga yetadi. "Bunday kombinatsiyalashgan yondashuv bir vaqtning o‘zida 2,1 GVt bazaviy generatsiyani va egiluvchan manevrli quvvatlarni ta’minlaydi", - deya ta’kidladi bosh vazir o‘rinbosari.

Mamlakat uchun ushbu noyob loyihaning amalga oshirilishi 2035-yilga borib yillik elektr energiyasi ishlab chiqarish hajmini 15 milliard kVt⋅soatdan oshirish imkonini beradi. Butun atom stansiyasi majmuasi 525 gektar maydonda joylashadi.

"Rosatom" bosh direktori Aleksey Lixachev o‘z navbatida, O‘zbekiston rasmiylarining dastlabki loyihani kengaytirib, kichik AES uchun mo‘ljallangan maydonni ikkita katta quvvatli blok bilan to‘ldirish haqidagi qarorini tasdiqladi. U hozirgi vaqtda O‘zbekiston hukumati bilan ushbu tashabbusning barcha jihatlari bo‘yicha faol hamkorlik ishlari olib borilayotganini qayd etdi.

Atom energetikasining integratsiyalashgan modelining strategik ahamiyatini "O‘zatom" direktori Azim Ahmedxadjayev ham ta’kidlab o‘tdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, O‘zbekiston kichik modulli reaktorlarni joriy etish sohasida pionerlardan biriga aylanmoqda. "Biz ularni integratsiyalashgan shaklda - katta reaktorlar bilan birgalikda rivojlantirishni rejalashtirmoqdamiz va shu orqali keng kompetensiyalar maktabini yaratmoqdamiz. Biz kichik modulli reaktorlarning kelajagi porloq ekanligini tushunamiz", - dedi Ahmedxadjayev.

Ushbu qarordan avval bir qator muhim voqealar va muzokaralar bo‘lib o‘tgan. Joriy yilning 20-iyunida "O‘zatom" va "Rosatom" O‘zbekistonda katta quvvatli AES qurish imkoniyatlarini o‘rganish to‘g‘risidagi kelishuv bilan o‘z niyatlarini mustahkamlagan edi. Hujjatda to‘rttagacha kengaytirish istiqboli bilan ikkita VVER-1000 energoblokini o‘z ichiga olgan loyihaning potentsial amalga oshirilishi uchun asosiy shartlar belgilab berilgan.

Avvalroq, 2024-yil oktabr oyida energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamaxmudov, atom stansiyasi qurilishi kichik quvvatli reaktorlardan boshlansa-da, respublika uchun "baribir yirik reaktor kerak"ligini ta’kidlagan edi. Bunday zarurat hukumatning 2030-yilgacha mamlakat energiya balansida qayta tiklanuvchi energiya manbalari ulushini 40 foizga yetkazish bo‘yicha ulkan rejalari bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, bu barqaror va qudratli bazaviy generatsiya mavjudligini talab etadi.

Joriy yilning mart oyida yirik AES qurish istiqbollari "O‘zatom" va "Rosatom" darajasida batafsil muhokama qilingan, shuningdek, loyihaning texnik va iqtisodiy jihatlarini o‘rganib chiqqan prezident ko‘rigiga taqdim etilgan edi. Kichik va katta AES qurilishini birlashtirgan loyihaning qayta formatlanishi iyun oyiga kelib yakunlandi, bu haqda Rossiya OAVlari RF Iqtisodiy rivojlanish vazirligidagi rasmiy manbalarga tayanib xabar bergan edi.

Jizzax viloyatida qurilishi rejalashtirilayotgan kichik modulli reaktorlar (KMR) yuqori darajadagi zavod tayyorgarligi bilan ajralib turadi. Bu reaktorning asosiy qismlari zavodda seriyali ishlab chiqarilib, qurilish maydonchasiga tayyor modullar shaklida yetkazib berilishini anglatadi, bu esa an’anaviy yirik AESlar bilan solishtirganda qurilish muddatlarini sezilarli darajada qisqartiradi - 5-10 yil o‘rniga 2-3 yilgacha.