Qo‘shma GES loyihasi Toshkent, Ostona va Bishkek o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarni mustahkamlaydi

Qozog‘iston, Qirg‘iziston va O‘zbekiston energetika idoralari vakillari 25-26 sentabr kunlari vazirlar muzokaralarining uchinchi bosqichini o‘tkazib, Qambarota GES-1 qurilishi loyihasini amalga oshirishni jadallashtirish borasidagi siyosiy irodalarini tasdiqladilar. Jahon banki ko‘magida Bryusselda bo‘lib o‘tgan uchrashuv Markaziy Osiyo mintaqasida energetik xavfsizlikni mustahkamlash va suv resurslaridan oqilona foydalanishni optimallashtirishga qaratilgan.

O‘z mamlakatlari delegatsiyalariga Qozog‘istondan energetika vaziri Yerlan Akkenjenov, Qirg‘izistondan Taalaybek Ibrayev va O‘zbekistondan Jo‘rabek Mirzamahmudov boshchilik qildi. Muzokaralar joriy yilning boshida Toshkent va Dubayda bo‘lib o‘tgan avvalgi uchrashuvlarda boshlangan muloqotning davomi bo‘ldi. Asosiy e’tibor loyihaning muhim jihatlari, jumladan, yangilangan texnik-iqtisodiy asoslash (TIA) va atrof-muhitga hamda ijtimoiy sohaga ta’sirni dastlabki baholash (AISTB) hujjatlarini ishlab chiqish bo‘yicha erishilgan yutuqlarga qaratildi.

Tomonlar quvvati 1860 MVt bo‘lishi kutilayotgan gidroelektr stansiyasini kelajakda birgalikda boshqarish mexanizmlarini batafsil muhokama qildilar. Shuningdek, loyihaning yangilangan moliyaviy ehtiyojlari va xalqaro moliya institutlaridan investitsiyalarni jalb qilish imkoniyatlari ko‘rib chiqildi. Bryussel raundi doirasida Qozog‘iston delegatsiyasi Yevropa Kengashi, Jahon banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB), Osiyo infratuzilmaviy investitsiyalar banki (OIIB), Osiyo taraqqiyot banki (OTB) va OPEK jamg‘armasi vakillari bilan alohida uchrashuvlar o‘tkazdi.

Uchrashuv ishtirokchilari shaffoflikni ta’minlash va barcha fikrlarni inobatga olish maqsadida 2025-yilning oktabr-noyabr oylarida mahalliy, milliy va transchegaraviy darajalarda manfaatdor tomonlar bilan keng ko‘lamli maslahatlashuvlar o‘tkazishga kelishib oldilar.

Qirg‘izistonning Norin daryosida joylashgan Qambarota GES-1 loyihasi butun mintaqa uchun strategik tashabbus hisoblanadi. 2023-yil yanvar oyida uch mamlakat uni amalga oshirish bo‘yicha "yo‘l xaritasi"ni imzolagan edi. Kelishuvga ko‘ra, Qirg‘izistonning ichki ehtiyojlaridan ortiqcha ishlab chiqarilgan elektr energiyasi Qozog‘iston va O‘zbekiston tomonidan kafolatlangan tarzda sotib olinadi. Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarovning dastlabki hisob-kitoblariga ko‘ra, qurilish qiymati 5-6 milliard dollarni tashkil etishi mumkin.

Jahon banki loyihani tayyorlashda muhim rol o‘ynab, TIA ni yangilashda va kelgusida kapital jalb qilish uchun asos bo‘ladigan barqaror moliyaviy modelni ishlab chiqishda texnik yordam ko‘rsatmoqda.

Qiziqarli fakt: Sovet davrida ishlab chiqilgan Qambarota GES-1ning dastlabki loyihasi balandligi 256 metr bo‘lgan to‘g‘onni tarixdagi eng yirik noyadroviy yo‘naltirilgan portlash yordamida yaratishni nazarda tutgan. Garchi keyinchalik bu g‘oyadan an’anaviy qurilish usullari foydasiga voz kechilgan bo‘lsa-da, bu Norin daryosining gidroenergetik salohiyatini o‘zlashtirish bilan bog‘liq muhandislik vazifalarining ko‘lami va murakkabligini ko‘rsatadi.