O‘zbekiston MB: mamlakatdagi "yomon" kreditlar hajmi 21,8 trln so‘mni tashkil etdi

Markaziy bank tomonidan e’lon qilingan so‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, 2025-yil 1-sentyabr holatiga O‘zbekiston bank tizimidagi muammoli kreditlarning umumiy hajmi 21,8 trillion so‘mni tashkil etdi. Bu ko‘rsatkich to‘lov muddati o‘tgan yoki qaytarilmaslik xavfi mavjud bo‘lgan qarzdorliklarning umumiy summasini aks ettiradi.

"Yomon" qarzlarning tarkibiy tahlili davlat sektorining ustunligini ko‘rsatmoqda. Davlat ulushi mavjud bo‘lgan banklar hissasiga qariyb 14,9 trillion so‘m qaytarilmagan kreditlar to‘g‘ri kelsa, xususiy moliyaviy institutlar hissasiga - 6,9 trillion so‘m to‘g‘ri keladi. Bunday nomutanosiblik davlat moliya muassasalarida jamlangan kredit xatarlarining ko‘lamini ko‘rsatadi.

Muammoli kreditlarning mutlaq hajmi bo‘yicha Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki yetakchilik qilmoqda, u yerda bunday aktivlar summasi 3,1 trillion so‘m darajasida qayd etilgan. Shunga qaramay, aynan shu bankda so‘nggi oy davomida qaytarilmaydigan qarzlar hajmining sezilarli darajada qisqarganini ta’kidlash lozim.

Qaytarilmagan kreditlarning yuqori konsentratsiyasi boshqa yirik davlat banklarida ham kuzatilmoqda. Xususan, "Agrobank"da muammoli qarzlar hajmi 2,6 trillion so‘mga, "O‘zsanoatqurilishbank"da - 2,4 trillion so‘mga, "Asakabank"da esa bu ko‘rsatkich 1,9 trillion so‘mni tashkil etdi.

Nisbiy ko‘rsatkichlarni ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, umumiy kredit portfelidagi muammoli kreditlarning eng yuqori ulushi "Garant bank"da qayd etilgan bo‘lib, u yerda bu ko‘rsatkich 12,9% ni tashkil etdi. Bu indikator bankning kredit portfeli sog‘lomligining muhim belgisidir.

Shu bilan birga, umumiy manzara fonida mamlakatdagi 36 ta bankdan beshtasida hisobot sanasida muammoli kreditlar umuman mavjud emasligi ijobiy signaldir. Bu tizimda kredit xatarlarini boshqarishning yuqori samarali modellariga ega moliyaviy institutlar mavjudligidan dalolat beradi.

Xalqaro bank amaliyotida "muammoli kredit" (Non-Performing Loan, NPL) atamasi odatda foiz yoki asosiy qarz bo‘yicha to‘lovlar 90 kun va undan ortiq muddatga kechiktirilgan qarzlar uchun qo‘llaniladi.