O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi savdo aylanmasi rekordlarni yangilamoqda, ammo bitta xavotirli jihat bor

2025-yilning dastlabki sakkiz oyi uchun statistik ma’lumotlar O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi tovar ayirboshlash hajmining sezilarli darajada oshganini ko‘rsatmoqda va u 9,7 milliard dollarga yetdi. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 21,1 foizga yuqori bo‘lsa-da, ikki tomonlama savdo tarkibidagi batafsil tahlil bir-biriga zid dinamikani ochib beradi. O‘sish asosan Xitoy tovarlarining respublikaga yetkazib berilishi hisobiga ta’minlangan, O‘zbekiston mahsulotlari eksporti esa salbiy tendensiyani namoyish etmoqda.

Joriy yilning yanvar-avgust oylarida Xitoydan O‘zbekistonga import hajmi 27,3 foizga oshib, 8,45 milliard dollarni tashkil etdi. E’tiborlisi, agar birinchi chorakda oylik import hajmi 1 milliard dollarga yetmagan bo‘lsa, keyingi oylarda u barqaror ravishda bu chegaradan oshib bordi. Ayniqsa, yoz oylarida jadal o‘sish kuzatildi: iyulda import 2024-yilning iyuliga nisbatan 71,3 foizga o‘sib, 1,32 milliard dollarga yetdi, avgustda esa bu ko‘rsatkich 1,47 milliard dollarni tashkil etdi, bu o‘tgan yilning avgustiga nisbatan 52,06 foizga ko‘pdir.

Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, import o‘sishining asosiy harakatlantiruvchi kuchlari kimyo mahsulotlari (xaridlar 37,2 foizga oshgan), sanoat tovarlari (o‘sish 29,4 foiz) va mashina hamda transport uskunalari (import 23,8 foizga o‘sgan) bo‘ldi. Bunday xaridlar tarkibi O‘zbekistonning o‘sib borayotgan iqtisodiyotining ishlab chiqarish vositalari va texnologiyalariga bo‘lgan ehtiyojini aks ettiradi.

Importning jadal o‘sishi fonida O‘zbekistondan Xitoyga eksport yetkazib berish hajmi xuddi shu davrda deyarli 9 foizga qisqarib, 1,24 milliard dollargacha pasaydi. O‘rtacha oylik eksport hajmi 150 million dollar darajasida saqlanib qoldi. Minimal ko‘rsatkich yanvar oyida - 88 million dollardan kamroq, maksimal ko‘rsatkich esa fevralda - 215,9 million dollar qayd etildi.

Eksport ko‘rsatkichlarining pasayishiga ta’sir qilgan asosiy omil, Milliy statistika qo‘mitasi xabariga ko‘ra, sanoat tovarlari yetkazib berishning 40,8 foizga qisqarishi bo‘ldi. Umumiy pasayishga qaramay, O‘zbekistondan Xitoyga tabiiy gaz yetkazib berish ijobiy dinamikani ko‘rsatib, 24,1 foizga oshdi va 494,7 million dollarga yetdi (Xitoy tomoni ma’lumotlariga ko‘ra - 563,2 million dollar). Shunday qilib, "ko‘k yoqilg‘i" ulushi O‘zbekistonning Xitoyga bo‘lgan umumiy eksportining deyarli 40 foizini tashkil etdi.

Yuzaga kelgan nomutanosiblikni hisobga olgan holda, ikki davlat rahbariyati savdo oqimlarini tenglashtirish bo‘yicha ulkan vazifalarni qo‘ymoqda. Sentyabr oyidagi muzokaralar chog‘ida Shavkat Mirziyoyev va XXR Raisi Si Szinpin o‘zaro tovar ayirboshlash hajmini 20 milliard dollarga yetkazish bo‘yicha kelishuvga erishdilar. Ushbu maqsadga savdoni diversifikatsiya qilish hamda sanoat va qishloq xo‘jaligi tovarlarini o‘zaro yetkazib berishni ko‘paytirish orqali erishish rejalashtirilgan.