O‘zbekiston banklari reytingi: 2025 yil uchinchi choragida kim o‘z mavqeini mustahkamladi-yu, kim yutqazdi?

"Kapitalbank" va "Universalbank" mamlakat banklari reytingida o‘zlarining yetakchi mavqelarini saqlab qolishdi, ayni paytda TBC Bank Uzbekistan sezilarli o‘sishni namoyish etib, kichik kredit muassasalari toifasida birinchi marta ikkinchi o‘rinni egalladi.

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi (ITIM) O‘zbekiston hududida faoliyat yurituvchi 35 ta moliya institutini qamrab olgan 2025 yilning uchinchi choragi uchun navbatdagi "Banklar faolligi indeksi"ni e’lon qildi. Tadqiqotda banklar an’anaviy ravishda ikki toifaga - yirik va kichik - bo‘lingan bo‘lib, bu ularning faoliyati o‘ziga xosligini aniqroq aks ettirish imkonini beradi. ITIM metodologiyasiga ko‘ra, aktivlari tizim bo‘yicha umumiy ko‘rsatkichning 1% dan ortig‘ini tashkil etuvchi va mamlakat hududlarining kamida uchdan birida o‘z vakolatxonalariga ega bo‘lgan bank yirik hisoblanadi.

Uchinchi chorak yakunlariga ko‘ra, bank sektorining umumiy aktivlari 863 trln so‘mni (71,2 mlrd AQSH dollari ekvivalenti), majburiyatlari esa 734 trln so‘mni (60,6 mlrd AQSH dollari) tashkil etdi. Shu bilan birga, omonatlar hajmining 28% darajasida ishonchli o‘sishi kuzatilmoqda, kreditlash sur’atlari esa biroz sekinlashib, 14% ga o‘sgan.

Ijobiy tendensiya sifatida kredit portfelining sifati yaxshilanganini qayd etish mumkin: muammoli qarzlar ulushi yil davomida 4,2% dan 3,8% gacha qisqardi. Shu bilan birga, xorijiy valyutadagi operatsiyalar hajmi kamaydi, bu esa iqtisodiy hisob-kitoblarda milliy valyutaning rolini mustahkamlashga yordam beradi. Banklarning sof foydasi yil boshidan buyon 25% ga oshib, 9 trln so‘mga yetdi, kapital rentabelligi esa 11,2% gacha o‘sdi.

Yirik banklar segmentida birinchi to‘rtlik avvalgi hisobot davriga nisbatan o‘zgarishsiz qoldi. Yetakchilikni hamon "Kapitalbank" saqlab turibdi, undan keyingi o‘rinlarda "Trastbank", Hamkorbank va Asia Alliance Bank joylashgan. Shunisi e’tiborga loyiqki, "Ipak Yo‘li" banki 2024 yil kuzidan buyon birinchi marta top-5 ga qaytdi va moliyaviy vositachilik, mavjudlik va likvidlilik ko‘rsatkichlarini yaxshilash evaziga beshinchi pog‘onaga ko‘tarildi. Ayni paytda Anorbank moliyaviy mavjudlik va kapital yetarliligi ko‘rsatkichlarining pasayishi tufayli yetakchilar beshligini tark etdi.

Xalq banki sezilarli pasayishni namoyish etib, bir yo‘la uch pog‘ona pastlab, 10-o‘ringa tushib ketdi. Uning mavqeining yomonlashishi vositachilik, mavjudlik, shuningdek, aktivlar sifati va daromadlilik ko‘rsatkichlarining pasayishi bilan bog‘liq. Shu bilan birga, "Ipoteka-bank" moliyaviy mavjudlik va kapital yetarliligining o‘sishi evaziga "Aloqabank"ni ortda qoldirib, 11-o‘ringa ko‘tarildi. Tashqi iqtisodiy faoliyat Milliy banki (NBU) ham o‘z mavqeini yaxshilab, 14-pog‘onaga chiqdi. "Asakabank" reytingning so‘nggi pog‘onasini tark etib, "Turonbank"dan o‘zib ketishga muvaffaq bo‘ldi.

Kichik banklar toifasida "Universalbank" birinchi o‘rinni saqlab qolmoqda. Chorakning yutug‘i TBC Bank Uzbekistan’ning ikkinchi o‘ringa chiqishi bo‘ldi. U moliyaviy vositachilik va mavjudlik bo‘yicha ko‘rsatkichlarini yaxshilash hisobiga Hayotbank’ni ortda qoldirdi.

Kichik banklar reytingining quyi qismida ham o‘zgarishlar yuz berdi. AVO va Saderat Bank har biri ikki pog‘ona yuqorilab, 8 va 12-o‘rinlarni egalladi. Shu bilan birga, Yangi Bank va Apexbank bir pog‘onadan yo‘qotdi, Mybank esa avvalgi chorakdagi yaxshilanishdan so‘ng bir yo‘la ikki pog‘ona pastladi.

Hozirgi O‘zbekiston hududidagi birinchi jamg‘arma kassasi 1875 yilda Toshkentda ochilgan bo‘lib, bu mintaqada bank ishining rivojlanishiga asos solgan.