Inflyatsiya 12%mi yoki 18%? Har xil daromadga ega O‘zbekiston aholisi narx o‘sishini turlicha ko‘rmoqda

Markaziy bankning so‘nggi hisobotiga ko‘ra, O‘zbekiston aholisining inflyatsion kutishlari sentyabr oyi yakunlari bo‘yicha so‘nggi bir yildagi eng past darajaga yetdi. Fuqarolarning narxlar o‘sishi borasidagi bashoratlari mo‘tadil optimizmni namoyon etayotgan bo‘lsa, ishbilarmon doiralar o‘z baholarida ko‘proq vazminlik ko‘rsatmoqda.
Sentyabr oyida aholi orasida kelgusi 12 oy uchun o‘rtacha prognoz qilingan inflyatsiya darajasi 12% darajasida o‘rnatildi, bu 2024-yil iyul oyidagi ko‘rsatkichning takrorlanishidir. "O‘rtadagi" respondent fikrini aks ettiruvchi median ko‘rsatkich ham 0,2 foiz punktiga pasayib, 10,3% ni tashkil etdi.

Ma’lumotlarning hududlar kesimidagi tahlili sezilarli farqlarni ochib beradi. Eng yuqori inflyatsion kutishlar Sirdaryo viloyatida qayd etilgan bo‘lib, u yerda aholi narxlarning 12,7% ga o‘sishini prognoz qilmoqda, va Toshkent viloyatida bu ko‘rsatkich 12,6% ni tashkil etadi. Ulardan keyin Qashqadaryo viloyati (12,5%) va Toshkent shahri (12,4%) bormoqda. Shu bilan birga, narxlar kelajagiga eng optimistik nazar bilan Buxoro (10,5%), Surxondaryo (11,2%) va Xorazm (11,4%) viloyatlari aholisi qaramoqda.

Kasbiy mansublik bo‘yicha taqsimot ham prognozlarning bir xil emasligini ko‘rsatadi. Nafaqaxo‘rlar (13,5%), shuningdek, sanoat va qurilish xodimlari (13,3%) narxlarning eng sezilarli o‘sishini kutishmoqda. Aksincha, agrar soha vakillari (10,3%), talabalar (11%) va umumiy ovqatlanish sohasi xodimlari (11,1%) ancha optimistik kayfiyatda.
Respondentlarning daromadlarini tahlil qilganda ham qiziqarli bog‘liqlik kuzatiladi. Oylik daromadi 20 dan 30 million so‘mgacha bo‘lgan guruh eng yuqori kutishlarni - 17,8% - ko‘rsatdi. Shu bilan birga, daromadi 2 million so‘mgacha bo‘lgan fuqarolar inflyatsiyani eng past darajada - 11% - prognoz qilmoqdalar.

Fuqarolarning inflyatsion kutishlarini shakllantiruvchi asosiy omil uy-joy kommunal xizmatlari tariflarining ehtimoliy oshishi bo‘lib qolmoqda - bu jihatni so‘ralganlarning 46%i ta’kidlagan. Muhimligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda - yoqilg‘i va energiya manbalari narxlarining o‘sishi, bunga respondentlarning 41%i ishora qilgan. Ish haqi va nafaqalarning oshishi (27%), shuningdek, transport xarajatlari va oziq-ovqat narxlarining o‘sishi (har biri 25%) kabi omillar ham umumiy manzaraga o‘z hissasini qo‘shmoqda.

O‘z navbatida, tadbirkorlik hamjamiyati kamroq optimizm namoyish etmoqda. Garchi biznesning inflyatsiya bo‘yicha o‘rtacha prognozi biroz pasayib, 11,7% (-0,1%) ga tushgan bo‘lsa-da, median ko‘rsatkich, aksincha, 10,4% (+0,2%) ga o‘sdi, bu avgust oyidagi pasayishdan so‘ng biznes idrokida inflyatsion bosimning biroz kuchayganidan dalolat beradi.

Ishbilarmon doiralar orasida narxlarning o‘sishi bo‘yicha eng yuqori prognozlar Toshkent (13,4%), Samarqand (13,3%) va Xorazm (13,1%) da qayd etilgan. Eng vazmin baholarni Qoraqalpog‘iston (10,3%), Qashqadaryo (10,4%) va Navoiy (10,8%) dagi tadbirkorlar berishmoqda. Sohalar kesimida eng pessimistik kayfiyatdagilar IT va turizm (13,3%), shuningdek, logistika (12,9%) sohalari vakillaridir.

Aholi kabi, biznes ham birinchi navbatda kommunal xizmatlar (44%) va energiya manbalari (41%) narxlarining o‘sishidan xavotirda. Boshqa omillar qatorida tadbirkorlar ko‘pincha transport xarajatlarining (30%) va ish haqining (29%) oshishini ta’kidladilar. E’tiborlisi, valyuta kursining tebranishlarini muhim omil sifatida biznes vakillarining atigi 22%i ko‘rsatgan, bu e’tiborning tashqi shoklardan ichki xarajatlarga siljiganidan dalolat beradi.

Median inflyatsion kutishlar ko‘pincha o‘rtacha ko‘rsatkichlarga qaraganda aniqroq hisoblanadi, chunki ular haddan tashqari yuqori yoki past prognozli kam sonli respondentlar ta’siriga kamroq uchraydi, bu esa iqtisodiyotning "tipik" ishtirokchisi kayfiyati haqida to‘g‘riroq tasavvur beradi.