2025-yilda O‘zbekiston hududlarida soliq tushumlari 27 foizga oshdi

O‘zbekiston Respublikasida mahalliy budjetlarga fiskal tushumlar hajmining sezilarli darajada oshishi qayd etilmoqda. Soliq qo‘mitasi matbuot xizmati tomonidan seshanba kuni e’lon qilingan dolzarb ma’lumotlarga ko‘ra, joriy yil boshidan buyon joylarda yig‘ilgan soliqlarning umumiy hajmi 27 foizga o‘sishni namoyish etdi. Ushbu ijobiy dinamika, idorada ta’kidlanishicha, tadbirkorlik subyektlarini "soya"dan chiqarish va norasmiy iqtisodiy faoliyatni legallashtirish bo‘yicha kompleks strategiyani amalga oshirishning bevosita natijasi bo‘ldi.

O‘tgan hafta oxirida ushbu ishlarning oraliq yakunlari tahliliga bag‘ishlangan kengaytirilgan idoralararo yig‘ilish bo‘lib o‘tdi. Unda soliq idorasi rahbariyati, Bosh prokuratura huzuridagi Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti vakillari, shuningdek, Yashirin iqtisodiyotni qisqartirish bo‘yicha maxsus Komissiya tarkibiga kiruvchi boshqa davlat tuzilmalari xodimlari ishtirok etdilar.

Muhokamaning asosiy e’tibori an’anaviy ravishda pul mablag‘larining yuqori darajadagi norasmiy aylanmasi va tushumni yashirish bilan tavsiflanadigan sektorlar muammolariga qaratildi. Bunday sohalar qatoriga qurilish industriyasi, savdo, turizm sektori, transport tashuvlari sohasi, aholiga turli xizmatlar ko‘rsatish, xususiy tibbiyot, shuningdek, dam olish zonalari faoliyati kiradi. Kun tartibida fuqarolarning mehnat bandligini legallashtirish va ish haqlarini "konvert"dan chiqarishga oid masalalar alohida blok bo‘lib turdi.

So‘nggi yillar statistikasi shuni ko‘rsatadiki, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida soliq ma’muriyatchiligining raqamli vositalarini izchil joriy etish tufayli norasmiy sektorning 10 foizdan 20 foizgacha bo‘lgan qismini legallashtirishga erishildi. Bu jarayonda elektron hisob-fakturalarni (EHF) keng joriy etish, elektron tovar-transport yuk xatlarini ishlatish, onlayn nazorat-kassa mashinalaridan majburiy foydalanish, mahsulot va xizmatlarning identifikatsiya kodlarini (MXIK) qo‘llash hamda tovarlarni raqamli markirovkalash tizimi asosiy vositalar bo‘ldi. Iste’molchilarga mablag‘larning bir qismini qaytarish (keshbek) mexanizmlari orqali rag‘batlantiriladigan jamoatchilik nazorati choralari ham muhim rol o‘ynadi.

Joriy, 2025-yil ko‘rsatkichlari ro‘y berayotgan o‘zgarishlarning ko‘lamidan dalolat beradi. Mamlakatdagi korxonalarning rasmiy tovar aylanmasi 42 foizga o‘sib, 737 trln so‘mlik salmoqli ko‘rsatkichga yetdi. Hisobotlarning batafsil tahlili shuni ko‘rsatadiki, 26,8 mingta xo‘jalik yurituvchi subyekt o‘z aylanmalarini ikki baravar oshirishga muvaffaq bo‘ldi, ularning jami aylanmasi 189 trln so‘mni tashkil etdi. E’tiborlisi shundaki, avvalgi davrda hech qanday moliyaviy faollikni deklaratsiya qilmagan yana 24,3 mingta firma joriy yilda jami 93,4 trln so‘mlik legal operatsiyalarni amalga oshirdi.

Ko‘rilgan choralarning fiskal samarasi g‘aznaning sezilarli darajada to‘ldirilishida namoyon bo‘ldi. Joriy yilning uch choragi davomida davlat budjetiga 158,7 trln so‘m soliq to‘lovlari kelib tushdi. Bu o‘tgan yilning shu davridagi ko‘rsatkichlardan 23,8 trln so‘mga ko‘p bo‘lib, 18 foizlik o‘sishni tashkil etadi. Agar dinamika bevosita uchinchi chorakda ko‘rib chiqilsa, hududiy tushumlar 30 foizga oshgan.

Hududlar kesimida notekis, ammo hamma joyda ijobiy dinamika kuzatilmoqda. Navoiy viloyati mutlaq yetakchiga aylandi, u yerda soliq to‘lovlarining o‘sish sur’atlari rekord darajadagi 86 foizga yetdi. Farg‘ona viloyatida tushumlar hajmi 39 foizga qo‘shildi, Toshkent shahri va Sirdaryo viloyatida esa o‘sish o‘tgan yilgi ko‘rsatkichlarning uchdan bir qismi darajasida qayd etildi.

Soliq yig‘imlarining tarkibiy tahlili shuni ko‘rsatadiki, foyda solig‘i bo‘yicha tushumlar 1,5 baravardan ko‘proqqa oshdi. Qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) bo‘yicha yig‘imlar 28 foizga o‘sdi. Umumiy ovqatlanish sohasi alohida e’tiborga loyiq, bu yerda QQS birdaniga 44 foizga oshdi - bunday sakrash qishloq xo‘jaligi mahsulotlari xaridini elektron rasmiylashtirishga o‘tish va soliq keshbeki miqdorining oshirilishi bilan izohlanadi.

Yig‘ilishning o‘ta muhim mavzusi yashirin bandlikni legallashtirish bo‘lib qoldi. Yil boshidan buyon 17,1 mingta kompaniya ilk bor o‘z xodimlariga "oq" ish haqi hisoblashni boshladi - uning umumiy summasi 1,9 trln so‘mni tashkil etdi. 24 mingta korxonada mehnatga haq to‘lash fondi ikki baravar oshib, 8,6 trln so‘mga yetdi. Bundan tashqari, ilgari yollanma ishchilarni ro‘yxatdan o‘tkazmagan 17,8 mingta firma hisobotlarda rasman 96 ming kishi borligini aks ettirdi. 14,5 mingta korxonada deklaratsiya qilingan xodimlar soni ikki baravardan ko‘proqqa o‘sdi va jami 255 ming nafar ishchini tashkil etdi. Huquq-tartibot idoralari xodimlari va soliq organlari iqtisodiyot shaffofligini ta’minlash uchun vaziyatni monitoring qilishni davom ettiradilar.