O‘zbekistonda oltin vasvasasi: nima uchun fuqarolar qimmatbaho metallni ommaviy sotib olmoqda?

Mamlakatning qimmatbaho metallar bozori misli ko‘rilmagan narx o‘sishini qayd etdi, bu joriy yil boshidan beri 41-rekord bo‘ldi. Besh grammlik o‘lchovli oltin quymasining narxi tarixda ilk bor 8,3 million so‘mdan oshib, mamlakat moliya doiralarida qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan e’lon qilingan rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, bir gramm oltinning narxi 1 662 760 so‘mga yetdi. Bu avvalgi savdo kuniga nisbatan 42 080 so‘mga yoki 2,6% ga ko‘pdir. Besh grammlik quyma esa o‘z narxiga 211 ming so‘m qo‘shib, 8,314 million so‘mga yetdi. Bunday bir kunlik o‘sish so‘nggi vaqtlardagi eng yuqori ko‘rsatkich bo‘ldi.

So‘nggi to‘qqiz yarim oylik dinamikani tahlil qilar ekanmiz, oltin narxi 46,85% ga oshganini ko‘rish mumkin. Agar 2024-yilning shu davri bilan taqqoslaydigan bo‘lsak, o‘sish deyarli 48,5% ni tashkil etadi. Ichki bozordagi bu tendensiya ko‘p jihatdan global kon’yunktura bilan bog‘liq. Jahon maydonlarida ham qimmatbaho metall narxlari tarixiy maksimal darajaga yetib, bir troya unsiyasi uchun ilk bor 4167 AQSh dollaridan oshdi, bu taxminan bir gramm uchun 134 dollarga tengdir.

Eslatib o‘tamiz, aholiga oltin sotish dasturi O‘zbekistonda bir necha bosqichda ishga tushirilgan. 2018-yilda Markaziy bank oltin tangalarni sotishni boshlagan bo‘lsa, ikki yildan so‘ng bozorda o‘lchovli quymalar ham paydo bo‘ldi. Jismoniy shaxslarga, shuningdek, belgilangan qoidalarga rioya qilgan holda, sotib olingan quymalarni mamlakat tashqarisiga olib chiqish huquqi berildi.

Rasmiy shaxslarning bayonotlariga ko‘ra, bu choralar milliy iqtisodiyotning xorijiy valyutalar kursining tebranishlariga bog‘liqligini kamaytirish maqsadida amalga oshirilgan. Bundan tashqari, mustaqil ekspertlarning ta’kidlashicha, fuqarolarning oltin bilan operatsiyalarga kirishini ta’minlash investitsiya imkoniyatlarini kengaytirishga yordam beradi va iqtisodiy noaniqlik sharoitida mablag‘larni saqlash uchun ishonchli vositani taqdim etadi.

O‘lchovli quymalar va tangalarni sotib olish va sotish operatsiyalari tijorat banklari orqali amalga oshiriladi. Markaziy bank har kuni narxlarni yangilab boradi va ular bankning rasmiy veb-saytida hamda maxsus Telegram-botida e’lon qilinadi.

Statistika aholi tomonidan ushbu vositaga qiziqish ortib borayotganini ko‘rsatmoqda. Joriy yilning to‘qqiz oyi davomida Markaziy bank 17,3 ming xaridorga 380 kg oltin sotdi. Bu ko‘rsatkich 2024-yilning umumiy savdo hajmidan 61% ga ko‘p bo‘lib, qimmatbaho metallarga bo‘lgan talabning ortganini yaqqol namoyish etadi.

Tarixdagi eng katta oltin parchasini 1872-yilda Avstraliyada topishgan va uni "Xoltermann plitasi" deb atashgan. Uning og‘irligi 285 kilogrammdan oshgan va u oltin bilan qoplangan kvarts bo‘lagidan iborat bo‘lgan. Oltin parchasidagi sof oltinning og‘irligi taxminan 93 kilogrammni tashkil etgan.