O‘zbekistonda yirik kompaniyalar kreditlari ustidan risk-nazorati joriy etildi

O‘zbekiston hukumati yirik korxonalar uchun kredit mablag‘larini va tashqi qarzlarini jalb qilish ustidan ko‘p bosqichli nazorat tizimini joriy etuvchi yangi reglamentni tasdiqladi. 2025-yil 24-oktabrdan kuchga kirgan 670-sonli tegishli qaror korporativ qarz shaffofligini oshirish va makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan.

Yangi mexanizm tizimli ahamiyatga ega bo‘lgan korxonalarni, shuningdek ularning sho‘ba va affillangan tuzilmalarini moliyaviy barqarorligiga qarab uch toifaga bo‘lishni nazarda tutadi. Kompaniyalarga past, o‘rta yoki yuqori risk darajasidagi maqom beriladi va bu yangi kreditlar olish tartibiga bevosita ta’sir qiladi.

Yuqori risk guruhiga kiritilgan tashkilotlar uchun eng qat’iy nazorat o‘rnatiladi. Ular har bir yangi qarz olishda, agar uning miqdori mavjud majburiyatlar umumiy hajmining 1 foizidan oshsa yoki 5 million dollarga yetsa, maxsus Muvofiqlashtiruvchi komissiyadan rozilik olishlari shart bo‘ladi.

O‘rta riskli kompaniyalar uchun yumshoqroq talablar ko‘zda tutilgan. Ular uchun komissiyani xabardor qilish faqat yangi kredit mavjud qarzning 5 foizidan ortiq bo‘lgan yoki uning miqdori 20 million dollardan oshgan taqdirdagina majburiy bo‘ladi. Shu bilan birga, barqaror moliyaviy holatni namoyon etayotgan past riskli korxonalar uchun kredit jalb qilish tartibi o‘zgarishsiz qoladi - hech qanday qo‘shimcha kelishuvlar talab etilmaydi.

Muvofiqlashtiruvchi komissiyaga nafaqat nazorat, balki tavsiyaviy funksiyalar ham yuklatilgan. Kompaniyaning moliyaviy ko‘rsatkichlari yomonlashgani aniqlangan taqdirda, komissiya unga muammoni hal qilishning eng maqbul yo‘llarini taklif qilish huquqiga ega. Mumkin bo‘lgan choralar qatoriga joriy qarzni restrukturizatsiya qilish, uni to‘lash muddatlarini uzaytirish yoki korxona uchun yanada qulay shartlarda yangi kreditlar jalb qilishga ko‘maklashish kiradi.

Shuni ta’kidlash joizki, komissiya qarori yakuniy emas. Qonunchilik korxonalarga komissiya xulosasi, shu jumladan yangi kredit jalb qilishni rad etish to‘g‘risidagi qaror ustidan sud tartibida shikoyat qilish huquqini saqlab qoladi, bu esa davlat nazorati va biznes huquqlari o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlaydi.