Bulung‘urdagi xorijiy firma davlatni milliardlarga qanday aldadi?

Samarqand viloyatining Bulung‘ur tumanida geologiya-qidiruv ishlari niqobi ostida keng ko‘lamli noruda foydali qazilmalarni noqonuniy qazib olishni tashkil etgan xorijiy korxona aniqlandi. Ekologiya vazirligi tomonidan e’lon qilingan dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, atrof-muhitga yetkazilgan zarar 7,37 milliard so‘mdan oshgan.

Ekologik inspeksiya tomonidan boshlangan surishtiruv "Sophia Industrial" kompaniyasi faoliyatiga qaratilgan edi. Aniqlanishicha, 2024-yil noyabr oyida ushbu korxona "E-auksion" onlayn platformasi orqali "Jomboy-3" uchastkasida geologik o‘rganish ishlarini olib borish uchun litsenziya sotib olgan. Maydoni taxminan 11 gektar bo‘lgan lyossimon tuproqli hududni tadqiq etish huquqi uchun kompaniya yagona ishtirokchi sifatida savdolarda qatnashib, atigi 14,85 million so‘m to‘lagan.

Biroq, tekshiruvchi organlar aniqlashicha, belgilangan geologiya-qidiruv o‘rniga uchastkada qimmatbaho lyoss jinslarini faol qazib olish ishlari olib borilgan. Kompaniya tegishli ruxsatnomaga ega bo‘lmagan holda, o‘zboshimchalik bilan 50 859,25 kubometr tuproqni qazib olgan. Bu harakatlar "Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida"gi va "Yer osti boyliklari to‘g‘risida"gi qonunlarning asosiy qoidalarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri buzish hisoblanadi, bu Geologiya vazirligi bayonotida ham tasdiqlangan.

Hozirgi vaqtda ushbu holat yuzasidan to‘plangan barcha materiallar O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasiga topshirilgan. Idora kompaniya rahbariyatining harakatlariga huquqiy baho berishi va keyingi protsessual choralar to‘g‘risida qaror qabul qilishi kutilmoqda.

Korxonalar va tashkilotlarning yagona davlat registri ma’lumotlariga ko‘ra, "Sophia Industrial" xorijiy korxonasi 2021-yil noyabr oyida ro‘yxatga olingan. Uning asosiy faoliyat turi sifatida qurilish va yog‘och materiallarining ulgurji savdosi ko‘rsatilgan. Ustav fondi qariyb 2,9 milliard so‘m bo‘lgan kompaniyaning yagona ta’sischisi Chen Chunchjou hisoblanadi. Shuningdek, uning nomida boshqa sanoat aktivlarida ham ulushlar mavjud, jumladan, o‘tga chidamli materiallar ishlab chiqaruvchi "Xitoy Besh Barmoq Qurilish Materiallari" korxonasida 31,8% va "HDM Sanoat"da 80% ulushga ega.

Kompaniya noqonuniy ravishda qazib olgan lyoss jinslari o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lgan cho‘kindi tuproqlar hisoblanadi: quruq holatda ular juda mustahkam bo‘lib, tik qiyaliklarni ushlab tura oladi, ammo namlanganda keskin mustahkamligini yo‘qotib, cho‘kishi mumkin, bu esa qurilish uchun jiddiy xavf tug‘diradi.