O‘zbekistonda oilalarning parchalanishi: Oliy sudning 2025-yil uchun rasmiy statistikasi

O‘zbekiston sud tizimida joriy yilning dastlabki uch choragi davomida fuqarolik ishlari bo‘yicha sezilarli ish hajmi qayd etildi. Oliy sud tomonidan e’lon qilingan ma’lumotlarga ko‘ra, 2025-yilning to‘qqiz oyi davomida sudlar nikohni bekor qilish bilan bog‘liq yarim milliondan ortiq arizalarni ko‘rib chiqqan, bu esa 27 mingdan ortiq oilaviy ittifoqlarning rasman tugatilishiga olib kelgan.

Ajralishlar bo‘yicha bu ishlar oqimi fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarning umumiy yuklamasining faqat bir qismidir. Hisobot davrida jami 472 932 ta fuqarolik ishi ko‘rib chiqilgan. Ulardan 365 164 ta da’vo bo‘yicha talablar qanoatlantirilgan, ayni paytda 56 804 ta ariza rad etilgan. Yana 45 682 ta ish ko‘rmasdan qoldirilgan, 5 282 tasi esa tugatilgan.

Tugatilgan fuqarolik ishlarining tahlili sud tizimi duch kelayotgan nizolarning xilma-xilligini ko‘rsatadi. Eng katta ulushni shartnoma majburiyatlari bilan bog‘liq ishlar - 151 519 ta holat tashkil etdi. Undan keyin nikohni bekor qilish to‘g‘risidagi ishlar keladi, ularning soni 52 507 tani tashkil etadi. Boshqa muhim toifalarga uy-joy munosabatlari sohasidagi nizolar (19 493 ish), alohida tartibda ko‘riladigan ishlar (14 595) va o‘zboshimchalik bilan qurilgan inshootlarni buzish to‘g‘risidagi da’volar (9 116) kiradi. Bundan tashqari, sudlar otalikni belgilash bo‘yicha 2 835 ta ishni va boshqa toifadagi nizolarni ko‘rib chiqqan.

To‘g‘ridan-to‘g‘ri nikohni bekor qilish to‘g‘risidagi ishlar bo‘yicha statistika quyidagicha: ko‘rib chiqilgan 52 507 ta da’vodan 27 578 tasi qanoatlantirilgan, bu nikohning rasman bekor qilinishini anglatadi. Biroq, 18 430 ta holatda sudlar ittifoqni bekor qilishni rad etib, oilalarga yarashish uchun imkoniyat bergan. Qolgan ishlar bo‘yicha esa ish yuritish yo ko‘rmasdan qoldirilgan (4 658) yoki tugatilgan (1 841).

Sudlar faoliyatining moliyaviy tomoni ham hayratlanarli. To‘qqiz oy davomida majburiy to‘lovlarni undirish bo‘yicha umumiy summasi 8,2 trillion so‘mdan ortiq bo‘lgan 1 135 823 ta sud buyrug‘i chiqarildi. Bu mablag‘lar voyaga yetmagan bolalarni ta’minlash uchun alimentlar, ish haqi, kommunal xizmatlar bo‘yicha qarzdorlik va yozma shartnomalarga asoslangan boshqa qarz majburiyatlarini o‘z ichiga oladi.

Sud tizimi, shuningdek, apellyatsiya va kassatsiya instansiyalarida ham faol ishladi. Viloyat va unga tenglashtirilgan sudlar tomonidan apellyatsiya tartibida 9 672 ta ish qayta ko‘rib chiqildi, natijada birinchi instansiya sudlarining 1 720 ta qarori bekor qilindi va 587 tasi o‘zgartirildi. Kassatsiya instansiyasi 6 357 ta ishni ko‘rib chiqib, 1 243 ta sud qarorini bekor qildi va 541 tasini o‘zgartirdi. Nazorat tartibida 4 267 ta ish ko‘rib chiqilib, ulardan 363 ta qaror bekor qilindi va 106 tasi o‘zgartirildi.

Eng yuqori darajada, Oliy sudning Fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlov hay’ati nazorat tartibida 257 ta ishni ko‘rib chiqdi. Ushbu ko‘rib chiqishlar yakuniga ko‘ra, quyi sudlarning 130 ta qarori bekor qilindi va 35 tasi o‘zgartirildi, bu mamlakatda qonuniylikka rioya etilishi ustidan ko‘p bosqichli nazoratni ta’kidlaydi.

O‘zbekistonda ajralishlarning keng tarqalgan sabablaridan biri, maishiy kelishmovchiliklardan tashqari, qarindoshlarning yosh oila hayotiga aralashuvi hisoblanadi.