O‘zbekiston zilzilalarni bashorat qilish uchun sun’iy intellektni joriy etmoqda

Prezidentning yaqinda imzolagan farmoniga ko‘ra, 2026-yil 1-yanvardan boshlab O‘zbekistonda sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanadigan seysmik monitoring tizimi ishga tushiriladi. Ushbu tashabbus yuqori seysmik faollikdagi hududlarda zilzilalarni o‘rta va uzoq muddatli prognozlashni joriy etish orqali mamlakatda seysmik xavfsizlik choralarini kuchaytirishga qaratilgan.

Bu yangilik fuqarolar va infratuzilma xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha kengroq strategiyaning bir qismidir. Farmonda nafaqat seysmik hodisalarni prognoz qilish, balki turli inshootlarning barqarorligini baholash imkonini beradigan kompleks tizim yaratilishi ko‘zda tutilgan. Xususan, madaniy meros obyektlari, shuningdek, ko‘priklar va tunnellar kabi transport infratuzilmasining asosiy elementlari uchun seysmik chidamlilikni baholash metodikasi ishlab chiqiladi. Tekshiruvlarning birinchi bosqichida Samarqanddagi Registon maydoni, Buxorodagi Ark qal’asi va Xivadagi Ichan-qal’a majmuasi kabi mashhur obyektlarni monitoring qilish rejalashtirilgan.

Bundan tashqari, hujjatda ko‘chki xavfi yuqori bo‘lgan yo‘l uchastkalarida doimiy kosmik monitoringni tashkil etish belgilangan. Jumladan, A-373 va M-39 avtomobil yo‘llarining tog‘li hududlarida hamda ularga tutash temir yo‘llarda radiolokatsion kosmik monitoring yo‘lga qo‘yiladi. "O‘zbekkosmos" agentligi olingan ma’lumotlarni oldini olish choralarini ko‘rish uchun tegishli idoralarga taqdim etadi.

Qo‘yilgan vazifalarni amalga oshirish uchun "Shaffof qurilish" tizimi bilan integratsiyalashgan milliy seysmologik onlayn platforma ishga tushiriladi. Ushbu platformada ehtimoliy zilzilalarning akselerogrammalari ma’lumotlar bazalari, seysmik rayonlashtirish xaritalari va faol tektonik yoriqlar haqidagi ma’lumotlar joylashtiriladi. Seysmik faol zonalardagi barcha yangi binolar va inshootlarni loyihalash ushbu platforma ma’lumotlarini hisobga olgan holda amalga oshiriladi.

Sun’iy intellekt yordamida prognozlash tizimini tajriba tariqasida joriy etish Toshkent shahrida boshlanadi. 2026-yil 1-martdan boshlab binolar va inshootlarning seysmik chidamliligi bo‘yicha texnik holatini tahlil qilish ham sun’iy intellekt yordamida amalga oshiriladi. Monitoringni o‘tkazish uchun FVVning Seysmoprognostik monitoring respublika markazi mas’ul etib tayinlangan.