Qirg‘izistonda o‘lim jazosini qaytarish tashabbusi ilgari surildi

Qirg‘iziston hukumati ayollar va bolalarning jinsiy daxlsizligiga qarshi o‘ta og‘ir jinoyatlarni sodir etgan shaxslar uchun o‘lim jazosiga qo‘yilgan moratoriyni bekor qilish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda. Bunday keskin tashabbusga keng jamoatchilik rezonansiga sabab bo‘lgan shafqatsiz jinoyat turtki bo‘ldi.

Qirg‘iziston Prezidenti Sadir Japarov oliy jazo chorasini joriy etishga qaratilgan qonunchilikka o‘zgartirishlar kiritish taklifi bilan chiqdi. Tegishli topshiriq prezident ma’muriyatining huquqiy ta’minot boshqarmasi boshlig‘i Murat Ukushevga berildi. O‘lim jazosini voyaga yetmaganlarni zo‘rlaganlik, shuningdek, jabrlanuvchining o‘limiga sabab bo‘lgan zo‘rlash uchun qo‘llash taklif etilmoqda.

Jinoiy siyosatni qayta ko‘rib chiqish uchun Qorako‘l shahrida yashovchi 17 yoshli qizning o‘ldirilishi katalizator bo‘ldi. Qiz 27-sentabr kuni bedarak yo‘qolgan, keyinroq uning jasadi Kemin tumanidan topilgan. Tergov ma’lumotlariga ko‘ra, o‘limidan oldin u zo‘rlangan va o‘lim sababi bo‘g‘ilish bo‘lgan. Ko‘p o‘tmay, ushbu jinoyatni sodir etishda gumonlanib, Bishkekda 41 yoshli erkak qo‘lga olindi, ma’lum bo‘lishicha, u avval ham bosqinchilik va qotillikka urinishda sudlangan.

Ushbu qonunchilik tashabbusi 1998-yildan beri o‘lim jazosini qo‘llashga moratoriy amalda bo‘lgan mamlakat huquqiy tizimida jiddiy o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin. Oliy jazo 2007-yilda butunlay bekor qilingan va Qirg‘iziston kelajakda bu amaliyotga qaytmaslik majburiyatini yuklovchi xalqaro protokollarni ratifikatsiya qilgan. Shunday qilib, o‘lim jazosini tiklash uchun nafaqat amaldagi qonunlarni o‘zgartirish, balki mamlakat Konstitutsiyasiga ham o‘zgartirishlar kiritish talab etilishi mumkin, bu esa umummilliy referendum o‘tkazish zaruratini keltirib chiqarishi mumkin.

Prezidentning taklifi jamiyatda va siyosiy arboblar orasida qizg‘in muhokamalarga sabab bo‘ldi. Tashabbus tarafdorlarining ta’kidlashicha, bunday qat’iy choralar aholining eng zaif qatlamlarini himoya qilish va zo‘ravonlik jinoyatlarining o‘sishiga munosib javob berish uchun zarur. Shu bilan birga, inson huquqlari tashkilotlari va xalqaro kuzatuvchilar sud xatolari xavfi va bunday choraning zamonaviy gumanistik adolat tamoyillariga nomuvofiqligini ko‘rsatib, o‘z xavotirlarini bildirmoqdalar. BMTning Inson huquqlari bo‘yicha Oliy komissari Folker Turk allaqachon "2025-yilda o‘lim jazosiga o‘rin yo‘q" deb bayonot berib, uning oldini oluvchi omil sifatida samarasizligini ta’kidladi.

Qirg‘izistonda oxirgi o‘lim jazosi 1998-yilda ijro etilgan. O‘shandan beri oliy jazoga hukm qilinganlarning barchasi avtomatik ravishda umrbod ozodlikdan mahrum qilish bilan almashtirilgan.