Afg‘onistonda internet nazorati kuchaytirilishi fonida Facebook va Instagramga kirish to‘sib qo‘yildi

Afg‘oniston hududida bir qator asosiy ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishga yangi cheklovlar joriy etildi. Xalqaro NetBlocks internet monitoring xizmati ma’lumotlariga ko‘ra, mamlakatning bir nechta yirik internet-provayderlari foydalanuvchilari Instagram, Facebook va Snapchat platformalariga ulanishda muammolarga duch kelishmoqda.

Ushbu hodisa o‘tgan hafta sodir bo‘lgan va moliya, bank hamda tibbiyot muassasalarining ishida jiddiy uzilishlarga sabab bo‘lgan keng ko‘lamli telekommunikatsiya tarmoqlarining o‘chirilishidan so‘ng yuz berdi. BMTning Afg‘onistondagi missiyasi avvalgi o‘chirish natijasida 43 milliondan ortiq kishi global tarmoqqa kira olmaganidan xavotir bildirdi.

Ijtimoiy platformalardan foydalanishni cheklash bilan bog‘liq hozirgi vaziyat axborot maydonini nazorat qilish bo‘yicha bir qator chora-tadbirlarning yangi bosqichini anglatadi. NetBlocks o‘zining avvalgi Twitter nomi bilan tanilgan X ijtimoiy tarmog‘idagi xabarida, ularning ma’lumotlariga ko‘ra, Afg‘onistonning yirik provayderlari Instagram, Facebook va Snapchatga kirishni cheklaganini tasdiqladi. Bundan tashqari, mahalliy afg‘on OAVlari xabarlariga ko‘ra, X ijtimoiy tarmog‘i ham shunga o‘xshash cheklovlarga duch kelgan.

"Tolibon" harakati vakillari avvalroq internetga umummilliy taqiq qo‘yilgani haqidagi da’volarni rad etib, uzilishlarni texnik sabablar bilan izohlagan edi. Xususan, rasmiy vakil Zabihulloh Mujohid eskirgan optik tolali infratuzilma va uni almashtirish zarurligini kirish bilan bog‘liq muammolarning asosiy sababi sifatida ko‘rsatdi. Internetga ulanish qisman tiklangani haqidagi ma’lumot ushbu bayonotlardan bir necha soat o‘tgach paydo bo‘ldi.

Shunga qaramay, "Tolibon"ning aloqa va axborot texnologiyalari vazirligidagi manbalar jurnalistlarga Facebook, Instagram va X kabi platformalarda ma’lum turdagi kontentga kirishni cheklash uchun maxsus filtrlar qo‘llanilganini ma’lum qildi. Bu rasman "axloqiy me’yorlarga rioya etilishini ta’minlash" va "axloqsiz kontent" tarqalishining oldini olish choralari bilan izohlanmoqda.

Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bunday cheklovlar nafaqat erkin axborot almashinuviga to‘sqinlik qiladi, balki afg‘on jamiyatining iqtisodiy va ijtimoiy hayotiga jiddiy zarar yetkazadi. Ko‘pgina fuqarolar uchun ijtimoiy tarmoqlar nafaqat muloqot vositasi, balki biznes va savdo-sotiq uchun muhim vosita hisoblanadi. Hozirgi cheklovlar aholining kundalik hayotida sezilarli qiyinchiliklarni keltirib chiqarib, mamlakatdagi gumanitar inqirozni yanada chuqurlashtirmoqda.

Afg‘onistonda birinchi internet aloqasi 2002 yilda xalqaro tashkilotlar ko‘magida paydo bo‘lgan va 2021 yilga kelib, hokimiyat almashinuvidan oldin, mamlakatda internetning kirib borish darajasi aholining taxminan 22 foiziga yetgan edi.