AQSh poytaxtida o‘lim jazosi qayta tiklanmoqda

Vashingtonda Prezident Donald Trampning qarori bilan o‘lim jazosini qo‘llash amaliyoti qayta tiklandi, bu Kolumbiya federal okrugining jinoyat-huquqiy siyosatida keskin o‘zgarishdan darak beradi. Oq uyning rasmiy portalida e’lon qilingan tegishli farmonga ko‘ra, qasddan odam o‘ldirishda aybi sudda isbotlangan shaxslar uchun oliy jazo chorasi qo‘llaniladi.

Donald Tramp ushbu qarorni e’lon qilar ekan, uni poytaxtdagi og‘ir jinoyatlar o‘sishini jilovlashga qaratilgan "samarali preventiv chora" sifatida ta’rifladi. Prezident memorandumiga binoan, Bosh prokuror Pem Bondi va Kolumbiya okrugi federal prokurori Janin Pirroga ushbu tashabbusni amalga oshirish uchun barcha mavjud huquqiy mexanizmlarni ishga solish topshirildi. Ko‘rsatmada prokurorlarga jinoyat tarkibi va taqdim etilgan dalillar bunday jazo chorasini oqlagan barcha holatlarda o‘lim jazosi tayinlanishiga erishish vazifasi yuklatilgan.

Bu qaror Kolumbiya okrugida o‘rnatilgan ko‘p yillik amaliyotga ziddir. Mahalliy kengash 1981-yilda o‘lim jazosini rasman bekor qilgan va o‘shandan beri poytaxtda moratoriy amalda edi. Vashingtonda so‘nggi o‘lim jazosi 1957-yilda Robert Karterga nisbatan ijro etilgan. Shtat maqomiga ega bo‘lmagan va to‘g‘ridan-to‘g‘ri AQSh Kongressi tomonidan boshqariladigan poytaxt okrugining huquqiy o‘ziga xosligi federal hukumatga aralashish va o‘rnatilgan normalarni qayta ko‘rib chiqish imkonini berdi.

Ushbu voqealar fonida dunyoning boshqa burchaklaridan ham oliy jazo chorasi boshqa turdagi jinoyatlar uchun qo‘llanilayotgani haqida xabarlar kelib tushmoqda. Masalan, Xitoyda Shinjon-Uyg‘ur avtonom rayoni Xalq siyosiy maslahat kengashi raisining sobiq o‘rinbosari Dou Vanguyga nisbatan o‘lim jazosi hukmi chiqarildi va uning ijrosi ikki yilga kechiktirildi. Sud uni o‘ta yirik miqdorda pora olganlikda aybdor deb topdi. Tergov davomida uning 2003-yildan 2022-yilgacha bo‘lgan faoliyati davomida qurilish pudratlarini olish, foydali qazilma konlarini o‘zlashtirish va mansab pog‘onalarida ko‘tarilishda yordam berish uchun o‘z xizmat mavqeidan foydalangani aniqlandi. Buning evaziga u 32 million AQSh dollariga teng miqdordagi pul mablag‘lari va moddiy boyliklarni olgan.

Vashingtonda 1981-yilda o‘lim jazosi bekor qilingunga qadar hukmni ijro etishning asosiy usullari osib o‘ldirish (1928-yilgacha) va elektr stul bo‘lgan. 1992-yilda Kolumbiya okrugi aholisi o‘rtasida oliy jazo chorasini tiklash bo‘yicha referendum o‘tkazilgan, biroq ko‘pchilik bunga qarshi ovoz bergan.