Afg‘onistonda internet tarmog‘iga ulanish qayta tiklanmoqda

Afg‘oniston bo‘ylab deyarli ikki kunlik internet aloqasi uzilishidan so‘ng, global tarmoqqa kirish qisman tiklana boshladi. Ushbu ma’lumotni mamlakatning asosiy provayderlari orqali trafikning qayta tiklanayotganini qayd etayotgan NetBlocks xalqaro tarmoq monitoring xizmati tasdiqlamoqda.

Avvalroq, 29-sentyabrdan boshlab, mamlakatda bosqichma-bosqich, so‘ngra to‘liq internet o‘chirilishi kuzatilgan edi, bu ham statsionar, ham mobil tarmoqlarga ta’sir qildi. Aloqaning yo‘qligi iqtisodiyotning muhim sohalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatib, bank tizimi, bojxona xizmatlari va transport infratuzilmasi faoliyatini falajlab qo‘ydi. Xususan, Kobul xalqaro aeroporti aloqani ta’minlash imkonsizligi sababli barcha reyslarni bekor qilishga majbur bo‘ldi, natijada yuzlab yo‘lovchilar Afg‘onistonga parvozni kutib, xorijiy aeroportlarda qolib ketishdi.

"Tolibon" harakati vakillari tarmoqning butun mamlakat bo‘ylab ataylab o‘chirilgani haqidagi taxminlarni rad etdi. Pokistonlik jurnalistlar uchun tarqatilgan bayonotda rasmiy vakil Zabihulloh Mujohid yuzaga kelgan muammolarni texnik nosozliklar, ya’ni "optik tolali infratuzilmaning vayron bo‘lishi" bilan bog‘ladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, mamlakatda eskirgan optik tolali kabellar ishlatilmoqda va ayni paytda ular almashtirilmoqda. "Biz internetni taqiqlaganimiz haqida tarqalgan mish-mishlarga o‘xshash hech narsa yo‘q", - deyiladi xabarda.

Shunga qaramay, o‘chirishdan oldin afg‘on ommaviy axborot vositalarida hukumat bir qator hududlarda simli internetdan foydalanishni cheklash to‘g‘risida buyruq bergani haqida xabarlar paydo bo‘lgan edi. NetBlocks va boshqa kuzatuvchilarning ma’lumotlariga ko‘ra, bu choralar "axloqsizlikning oldini olish" uchun kurash doirasida joriy etilgan. Sentyabr oyining o‘rtalarida bir nechta viloyatlarda optik tolali internet o‘chirilgan edi.

Yuzaga kelgan vaziyat xalqaro hamjamiyatda xavotir uyg‘otdi. BMTning Afg‘onistondagi missiyasi internetga kirishni zudlik bilan va to‘liq tiklashga chaqirdi va uning cheklanishi afg‘on xalqiga jiddiy zarar yetkazishi, dunyodagi eng jiddiy gumanitar inqirozlardan birini chuqurlashtirishi va mamlakatning iqtisodiy barqarorligiga tahdid solishi mumkinligi haqida ogohlantirdi.

Aloqaning tiklanishi tashqi dunyodan uzilib qolgan va kundalik hayotda, jumladan, qarindoshlar bilan bog‘lanish va moliyaviy operatsiyalarni amalga oshirishda jiddiy qiyinchiliklarga duch kelgan mahalliy aholi orasida norozilik kuchaygan bir paytda boshlandi.

Afg‘oniston global internet tarmog‘iga faqat 2002-yilda ulangan, bu esa uni jahon tarmog‘iga kirish imkoniyatiga ega bo‘lgan dunyodagi so‘nggi mamlakatlardan biriga aylantiradi. O‘shandan beri infratuzilmaning rivojlanishi sekin kechdi va mamlakatning geografik xususiyatlari hamda xavfsizlik sohasidagi beqaror vaziyat bilan bog‘liq ko‘plab qiyinchiliklarga duch keldi.