O‘zbekistonning yangi yo‘l qonuni quyi palatadan o‘tdi

23-sentabr kuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasi bir necha o‘qishda "Avtomobil yo‘llari to‘g‘risida"gi qonun loyihasini yangi tahrirda ma’qulladi va hujjat endi Senatda ko‘rib chiqilishini kutmoqda. Ushbu hujjat mamlakat yo‘l xo‘jaligining huquqiy asoslarini tubdan qayta ko‘rib chiqish, 2007-yilda qabul qilingan eskicha qonun o‘rnini egallash hamda O‘zbekistonda pullik avtomagistrallar tarmog‘ini yaratish uchun zamin yaratishga qaratilgan.
Qonun loyihasining asosiy yangiliklaridan biri pullik yo‘llarni qurish va ulardan foydalanishni batafsil tartibga solishdir. Bunday trassani yaratishning eng muhim sharti - majburiy ravishda bepul muqobil yo‘lning mavjud bo‘lishidir. Hujjat matniga ko‘ra, yo‘l haqi ixtiyoriy bo‘lmaydi - u "iqtisodiy jihatdan asoslangan" bo‘lishi kerak va uning miqdori "foydalanuvchilarning ijtimoiy-iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish"ni hisobga olgan holda belgilanadi.

Qonunning yangi tahriri aholi va iqtisodiyotning dolzarb ehtiyojlariga asoslanadigan yo‘l tarmog‘ini rejalashtirishga tizimli yondashuvni joriy etadi. Jamoatchilik nazorati tartib-qoidalariga alohida e’tibor qaratilgan: yo‘llarni loyihalashda jamoatchilik fikrini hisobga olish majburiy bo‘ladi. Bundan tashqari, atrof-muhitga ta’sirni baholash va piyodalar uchun to‘siqsiz muhitni shakllantirish bo‘yicha qat’iy talablar kiritilmoqda.

Shuningdek, hujjat yirik gabaritli va og‘ir vaznli transport vositalarining harakatini tartibga soladi hamda yo‘l bo‘yidagi servis ob’ektlarini joylashtirish talablarini belgilaydi. Muhim yangiliklardan biri - aloqa kommunikatsiyalari va tarmoqlarini yotqizayotgan kompaniyalarga yo‘l qoplamasini to‘liq tiklash xarajatlarini qoplash majburiyatini yuklaydigan normadir. Deputatlarning fikricha, ushbu qonunning qabul qilinishi yo‘llarning xizmat muddatini uzaytirishga va sohaga xorijiy investitsiyalarni jalb qilishga yordam beradi.

Masalaning tarixi va ulkan loyihalar

O‘zbekistonda pullik yo‘llarni joriy etish bo‘yicha munozaralar 2018-yildan beri davom etmoqda, o‘shanda birinchi shunday loyihani ishlab chiqishga Germaniyaning GP Günter Papenburg kompaniyasi jalb qilingan edi. Bir yil o‘tib, 2019-yil fevralida Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi "Pullik avtomobil yo‘llari to‘g‘risida"gi qonun loyihasini jamoatchilik muhokamasi uchun taqdim etgan, biroq u qabul qilinmay qolgan edi.

So‘nggi yillarda ikki yirik loyiha faol muhokama qilinmoqda: Toshkent - Samarqand va Toshkent - Andijon yo‘nalishlari bo‘yicha pullik avtomagistrallar qurilishi.

Toshkent - Andijon trassasining qiymati bir necha bor qayta ko‘rib chiqilgan. Agar 2022-yil bahorida u 2,83 milliard dollarga baholangan bo‘lsa, 2024-yilda 4,65 milliard dollar miqdori e’lon qilindi. Joriy yilning yanvar oyida Transport vazirligi loyihaning Toshkent - Angren - Qamchiq dovoni uchastkasini o‘z ichiga olgan birinchi bosqichini amalga oshirish uchun tender e’lon qildi, ammo arizalarni qabul qilish muddati ikki marta uzaytirildi.

Toshkent - Samarqand magistraliga kelsak, 2025-yil mart oyida prezidentga texnik-iqtisodiy asosnoma ishlab chiqilishi yakunlangani haqida hisobot berildi. Uzunligi taxminan 300 km bo‘lgan yangi yo‘l harakat vaqtini uch soatgacha qisqartirishi va hozirda loyihaviy quvvatidan ortiqcha ishlayotgan mavjud trassadagi yuklamani sezilarli darajada kamaytirishi kutilmoqda. Avgust oyida transport vaziri Ilhom Mahkamov ushbu loyiha bo‘yicha tender g‘olibi aniqlanganini va qurilish ishlari 2025-yil oxirigacha boshlanishi mumkinligini ma’lum qildi.