O‘zbekiston MB rahbari kreditlar qimmatligining uchta asosiy omilini aytdi

Respublikada kredit resurslarining yuqori qiymati bozor omillari majmuasi, jumladan, inflyasiya darajasi, imtiyozli moliyalashtirish dasturlarining mavjudligi va ayrim banklarning agressiv depozit siyosati bilan bog‘liq. Bu haqda Markaziy bank raisi Timur Ishmetov 11 sentyabrdagi chiqishida ma’lum qildi. U faqat iqtisodiy kon’yunktura ta’sirida shakllanadigan foiz stavkalarini ma’muriy yo‘l bilan tartibga solish imkoniyati yo‘qligini ta’kidladi.

Ishmetovning so‘zlariga ko‘ra, yuqori stavkalarning asosiy sababi iqtisodiyotdagi inflyasiya va inflyasion kutilmalardir. "Pulning qiymatini pasaytirish uchun biz avvalo uning qadrini ta’minlashimiz kerak", - dedi regulyator rahbari. Ushbu kontekstda Markaziy bankning asosiy vazifasi narxlar barqarorligini ta’minlash va inflyasiya bo‘yicha maqsadli ko‘rsatkichlarga erishishdan iborat bo‘lib, bu uzoq muddatli istiqbolda ham kreditlar, ham depozitlar bo‘yicha stavkalarning pasayishi uchun sharoit yaratadi.

Davlat dasturlari doirasidagi direktiv kreditlash kreditlarning bozor narxlarini shakllantirishga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Imtiyozli stavkalar bo‘yicha katta hajmdagi mablag‘larning ajratilishi umumiy manzarani buzib, qolgan qarz oluvchilar uchun stavkalarga bosim o‘tkazadi. 2024 yil oxiridagi ma’lumotlarga ko‘ra, bank tizimining umumiy portfelida bunday kreditlash ulushi 30% ni tashkil etdi, bu so‘nggi yillarda ikki baravar kamayganiga qaramay, muhim omil bo‘lib qolmoqda. Ishmetov ushbu tarkibiy muammoni hal qilish vaqt talab etishini va inflyasion jarayonlarning sekinlashishi bilan chambarchas bog‘liqligini tan oldi.

Kreditlarning qimmatlashishiga olib keladigan yana bir jihat aholi omonatlari uchun raqobat bo‘ldi. MB rahbari yuqori tavakkalchilikka ega mikroqarzlarga ixtisoslashgan ayrim banklarning biznes-modellariga ishora qildi. Ushbu mahsulotning yuqori daromadliligi ularga jismoniy shaxslarning depozitlarini yuqori stavkalarda jalb qilish imkonini beradi. Bu, o‘z navbatida, depozit bozorida narx poygasini boshlaydi va boshqa moliya institutlarini mijozlar bazasini saqlab qolish uchun omonatlar bo‘yicha stavkalarni oshirishga majbur qiladi, bu esa muqarrar ravishda fondlashtirish qiymatining va natijada yakuniy qarz oluvchilar uchun kreditlarning oshishiga olib keladi.

Markaziy bank aholining qarz yuki ortib borayotganidan xavotirda va agressiv kredit siyosatiga qarshi kurashish niyatida. Regulyator allaqachon tegishli me’yorlarni, shu jumladan bank mahsulotlari marketingi sohasidagi me’yorlarni qat’iylashtirish ustida ishlamoqda va joriy yil oxirigacha qo‘shimcha makroprudensial chora-tadbirlarni e’lon qilishni rejalashtirmoqda. Timur Ishmetov pul-kredit va makroprudensial siyosat vositalarini kompleks qo‘llash istiqbolda kredit stavkalarining pasayishiga erishish imkonini berishiga ishonch bildirdi.

O‘zbekiston Markaziy bankining asosiy stavkasi, pul-kredit siyosatining asosiy vositasi va iqtisodiyotdagi foiz stavkalari uchun mo‘ljal bo‘lib, 2018 yilda qayta moliyalash stavkasi o‘rniga joriy etilgan.