O‘zbekistonda 400 dan ortiq amaldor manfaatlar to‘qnashuvi uchun javobgarlikka tortildi

2024-yil dekabr oyida "Manfaatlar to‘qnashuvi to‘g‘risida"gi qonun kuchga kirganidan buyon O‘zbekistonda 407 nafar mansabdor shaxs va davlat kompaniyalari xodimlariga nisbatan ma’muriy jazo choralari qo‘llanildi. Bunday ma’lumotlarni 16-sentabr kuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasining yig‘ilishida Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi direktori Akmal Burxonov taqdim etdi.

Taqdim etilgan hisobot davlat sektorida korrupsiya holatlarini bartaraf etishga qaratilgan tizimli ishlardan dalolat beradi. Burxonovning so‘zlariga ko‘ra, o‘quv va profilaktika choralari doirasida 100 dan ortiq tushuntirish tadbirlari tashkil etilgan. Davlat xizmatchilarining manfaatlar to‘qnashuvining oldini olish masalalari bo‘yicha xabardorlik darajasini baholash maqsadida 95,6 mingdan ortiq kishi ishtirokida test sinovlari o‘tkazilib, 85,5 ming nafar xodim tegishli o‘quv kurslaridan o‘tdi.

Qonun rasman kuchga kirgunga qadar ham nazorat organlari tomonidan ko‘plab qonunbuzarlik holatlari qayd etilgan. Xususan, yaqin qarindoshlarning bir davlat organi doirasida bevosita bo‘ysunuv munosabatlarida bo‘lgan 213 ta holat aniqlangan. Bundan tashqari, davlat xizmatchilarining o‘z asosiy faoliyatini tadbirkorlik faoliyati bilan birga olib borgan 1513 ta holat aniqlangan, bu esa qonunchilikning to‘g‘ridan-to‘g‘ri buzilishi hisoblanadi. Ushbu barcha faktlar bo‘yicha tegishli choralar ko‘rildi.

Hisobotda normativ-huquqiy hujjatlarning korrupsiyaga qarshi ekspertizasiga alohida e’tibor qaratildi. 2677 ta normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari ekspertizadan o‘tkazilib, ularning 455 tasida 1013 ta korrupsiyaga moyil omillar aniqlangan. Tahlil amaldagi hujjatlarga ham ta’sir qildi: 2024-yilda fuqarolik, oila, ta’lim, fan, madaniyat va axborot siyosati sohalarini tartibga soluvchi 692 ta normativ-huquqiy hujjat o‘rganildi. Ularning 68 tasida 91 ta korrupsiyaviy omil topildi.

Hisobotda davlat xaridlari sohasidagi qonunbuzarliklar alohida satrda keltirilgan. So‘nggi olti yil ichida ushbu sohadagi huquqbuzarliklar uchun 791 kishi jinoiy javobgarlikka tortilgan. Eng ko‘p qonunbuzarliklar maktabgacha va maktab ta’limi (149 ta holat), sog‘liqni saqlash (116 ta holat) tizimlarida va hokimliklar faoliyatida (73 ta holat) qayd etilgan.

Davlat xaridlari sohasidagi ma’muriy huquqbuzarliklar statistikasi o‘sishning xavotirli tendensiyasini ko‘rsatmoqda: agar 2022-yilda 662 ta holat qayd etilgan bo‘lsa, 2023-yilda ularning soni 1376 taga yetdi. 2024-yilda 1334 ta qonunbuzarlik, 2025-yilning birinchi olti oyida esa 658 ta holat qayd etilgan.

Qonunbuzarliklarning asosiy sxemalari belgilangan tartiblarni chetlab o‘tib, 298 mlrd so‘mlik to‘g‘ridan-to‘g‘ri shartnomalar tuzish, 152 mlrd so‘mga asossiz ravishda oshirilgan narxlarda xaridlar qilish, shuningdek, 145 mlrd so‘mlik tanlov va tenderlarni o‘tkazishda protsessual qonunbuzarliklarni o‘z ichiga oladi. Boshqa keng tarqalgan qonunbuzarliklar qatorida ma’lumotlarni tegishli portalda joylashtirmaslik (18,8 mlrd so‘m), xarid tartiblarini noto‘g‘ri tanlash (9,1 mlrd so‘m), shartnomalarning tegishli ekspertizasining yo‘qligi (1,4 mlrd so‘m) va bevosita manfaatlar to‘qnashuvi (1,3 mlrd so‘m) mavjud.

"Masofaviy audit" avtomatlashtirilgan tizimining joriy etilishi 112 ming holat bo‘yicha umumiy qiymati 2,3 trln so‘mlik moliyaviy xato va qonunbuzarliklarni aniqlash imkonini berdi. Shu bilan birga, 1,6 trln so‘mlik noqonuniy xarajatlarning oldi olindi. Shuningdek, 247 mlrd so‘mlik subsidiyalardan maqsadsiz foydalanishning 87 ta holatiga chek qo‘yildi.

Yashirin iqtisodiyotga qarshi kurash ham o‘z samarasini bermoqda. Burxonovning so‘zlariga ko‘ra, 673 ming tadbirkorlik subyektini inventarizatsiya qilish natijasida ilgari yashirilgan aylanmalarni rasmiy moliyaviy hisobotlarda aks ettirish orqali byudjetga 16 trln so‘m undirildi.

O‘zbekistonda korrupsiyaga qarshi kurashni kuchaytirish doirasida davlat xizmatchilarini korrupsiyaga moyilligini tekshirish tizimini joriy etish muhokama qilinmoqda. Ushbu tizim rahbarlik lavozimlarida ishlayotgan shaxslar, shuningdek, ushbu lavozimlarga nomzodlar orasida korrupsiya xavfi darajasini baholaydi.