O‘zbekistondagi AES: Mintaqa uchun 20 000 ish o‘rni va yangi infratuzilma

Jizzax viloyatida keng ko‘lamli atom elektr stansiyasini barpo etish bo‘yicha Rossiyaning "Rosatom" davlat korporatsiyasi bilan bosh shartnomaning imzolanishi 2026-yilning birinchi choragi yakuniga qadar kutilmoqda. Bunday rejalar bilan AES qurilishi bo‘yicha Direksiya rahbari Abdujamil Kalmuratov Forish tumanidagi bo‘lajak qurilish maydonida matbuot bilan yaqinda bo‘lib o‘tgan muloqot chog‘ida o‘rtoqlashdi.

Yakuniy hujjatni kelishish jarayoni murakkab va ko‘p qirrali xususiyatga ega. "Biz uni [shartnomani] 2026-yilning birinchi choragi oxirigacha imzolashni maqsad qilganmiz", - deya aniqlik kiritdi Kalmuratov. Uning tushuntirishicha, tomonlar oldida kelajakdagi hamkorlikning barcha jihatlarini batafsil ishlab chiqish vazifasi turibdi. Xususan, bu mahalliylashtirish masalalariga taalluqlidir, bu yerda qaysi materiallar va uskunalar mahalliy korxonalar tomonidan yetkazib berilishi mumkinligini, qaysilari uchun esa import talab etilishini aniq belgilab olish zarur. "Bu uzoq, nozik va batafsil jarayon. Biz mahalliylashtirish hajmlarini hisobga olishimiz, kim, qayerdan va qanday mahsulot yetkazib berishini aniqlashimiz, mahalliy ishlab chiqaruvchilar zarur hajmlarni ta’minlay oladimi yoki muqobil variantlarni izlashga to‘g‘ri keladimi, shuni aniqlashimiz kerak", - deya ta’kidladi u. Ob’ektga uzluksiz ta’minotni kafolatlash uchun barcha logistika zanjirlarini hisoblab chiqish ham kam bo‘lmagan muhim element hisoblanadi.

Loyihada mintaqaning ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishiga alohida e’tibor qaratilmoqda. "Rosatom" bilan mahalliy mutaxassislarning salmoqli qismini jalb etish bo‘yicha "prinsipial kelishuv"ga erishildi. Kalmuratovning so‘zlariga ko‘ra, qurilishning eng avj pallasida 20 ming kishiga yetadigan ishchi kuchining umumiy sonidan kamida 70 foizini O‘zbekiston fuqarolari tashkil etadi. Bu qaror nafaqat Jizzax viloyatining butun bir tumani aholisi uchun bandlikni ta’minlashga, balki turdosh sohalarga ham kuchli turtki berishga qaratilgan.

AES qurilishi muqarrar ravishda yo‘ldosh infratuzilmaning rivojlanishiga olib keladi. Loyihaning amalga oshirilishi yangi maktablar, maktabgacha ta’lim muassasalari va tibbiyot ob’ektlari qurilishini rag‘batlantirishi kutilmoqda. Bundan tashqari, xizmat ko‘rsatish, savdo va turizm sohalarida, ayniqsa Aydarko‘l qirg‘og‘idagi dam olish zonasida o‘sish bashorat qilinmoqda.

Shuni ta’kidlash joizki, joriy yilning sentabr oyi oxirida "O‘zatom" va "Rosatom" bo‘lajak stansiyaning yangilangan, gibrid konfiguratsiyasini kelishib oldilar. Endilikda loyiha 3+ avlodiga mansub VVER-1000 reaktorlari bilan jihozlangan ikkita yirik quvvatli energoblokni, shuningdek, har birining quvvati 55 MVt bo‘lgan RITM-200N reaktorlariga ega ikkita kichik quvvatli atom stansiyasi (KQAS) blokini o‘z ichiga oladi. Bunday uyg‘unlik ham barqaror asosiy generatsiyani, ham energiya tizimini boshqarishda moslashuvchanlikni ta’minlash imkonini beradi.

O‘zbekistondagi kichik AESda o‘rnatilishi rejalashtirilgan RITM-200N reaktorlari sinovdan o‘tgan dengiz reaktor qurilmalarining quruqlikdagi moslashuvidir. Ular dastlab Rossiyaning eng yangi atom muzqaymoqlari uchun ishlab chiqilgan va Arktikaning og‘ir sharoitlarida muvaffaqiyatli ishlatilmoqda, bu ularning yuqori ishonchliligi va xavfsizligini tasdiqlaydi.