Firibgarlar toshkentliklarni kreditlar va IIBga chaqiruvlar bilan qo‘rqitmoqda

Poytaxtda fuqarolarning shaxsiy ma’lumotlari va moliyaviy vositalariga ega bo‘lish uchun ijtimoiy muhandislikning takomillashtirilgan usullaridan foydalanayotgan telefon firibgarlarining faolligi oshgani qayd etildi. Jinoyatchilar potentsial jabrlanuvchilarni chalg‘itishga qaratilgan ko‘p bosqichli va psixologik jihatdan puxta o‘ylangan stsenariylarni qo‘llamoqda.

Kelib tushayotgan ma’lumotlarga ko‘ra, keng tarqalgan sxema tuman ichki ishlar bo‘limlaridan birining tergovchisi sifatida o‘zini tanishtirgan shaxsning qo‘ng‘irog‘idan boshlanadi. Abonentga uning nomiga, go‘yoki, soxta ishonchnoma asosida, ko‘pincha 30 million so‘m atrofidagi miqdorda yirik kredit rasmiylashtirishga urinish bo‘lganligi haqida xavotirli xabar beriladi. So‘zlariga ishonchlilik baxsh etish uchun firibgarlar shaxsga to‘liq ismi va familiyasi bilan murojaat qilishadi, bu esa xabardorlik va voqeaning qonuniyligi illyuziyasini yaratadi.

Suhbat davomida soxta huquq-tartibot xodimi fuqaroning hujjatlarini yo‘qotganligi yoki pasport nusxalarini uchinchi shaxslarga bergan-bermaganligini aniqlash uchun batafsil so‘roqni boshlaydi. Bu bosqichning asosiy maqsadi - jabrlanuvchini muloqotga jalb qilish va keyingi manipulyatsiyalar uchun zamin tayyorlashdir. Shundan so‘ng shaxsni "verifikatsiya qilish" talabi qo‘yiladi va buning uchun abonentdan shaxsiy hujjatlarining skanerlangan nusxalarini Telegram messenjeri orqali zudlik bilan taqdim etishni qat’iy so‘rashadi. Butun jarayon odamda sarosima uyg‘otish va uni vaziyatni tanqidiy tahlil qilmasdan, impulsiv harakat qilishga majburlashga mo‘ljallangan tajovuzkor va buyruq ohangi bilan olib boriladi.

Shuni ta’kidlash joizki, firibgarlar tomonidan qo‘llaniladigan rollar arsenali faqat huquq-tartibot idoralari xodimlari bilan cheklanib qolmaydi. Qo‘ng‘iroq qiluvchilar o‘zlarini Markaziy yoki tijorat banklari xodimlari, prokuratura xodimlari va hatto Uzum Market kabi yirik savdo maydonchalari vakillari sifatida tanishtirib, qimmatbaho sovg‘a yutib olinganligi haqida yolg‘on xabarlar bergan holatlar ham qayd etilgan. O‘zbekiston Markaziy banki fuqarolarni bunday sxemalar haqida bir necha bor ogohlantirib, uning xodimlari hech qachon telefon orqali shaxsiy ma’lumotlarni yoki tasdiqlash kodlarini so‘ramasligini ta’kidlagan.

Firibgarlikning asosiy ko‘rsatkichi - bu qo‘ng‘iroq qiluvchilarning shaxsan uchrashish taklifiga bo‘lgan munosabatidir. Fuqaroning tegishli muassasaga - IIB, bank yoki prokuraturaga o‘zi borish niyati haqidagi har qanday urinishi keskin qarshilikka uchraydi. Jinoyatchilar masalani faqat masofadan va zudlik bilan hal qilish zarurligiga ishontirib, yanada ko‘proq bosim o‘tkazishni boshlaydilar.

Avvallari suhbatda o‘zbek tiliga o‘tish samarali qarshi kurash usuli hisoblanardi, chunki aksariyat firibgarlik koll-markazlari mamlakat tashqarisida joylashgan edi. Biroq, so‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, bu taktika o‘z samarasini yo‘qotmoqda. Operatorlari o‘zbek tilida bemalol so‘zlashadigan jinoiy guruhlar paydo bo‘ldi va ba’zi hollarda muloqot olib borish uchun ilg‘or sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanilishi mumkin.

Ushbu sxemalarning har birining yakuniy maqsadi - jabrlanuvchi nomiga haqiqiy kreditlarni rasmiylashtirish yoki bank kartalaridan to‘g‘ridan-to‘g‘ri pul mablag‘larini o‘g‘irlash uchun maxfiy ma’lumotlarga ega bo‘lishdir. Huquqni muhofaza qilish organlari fuqarolarni hushyorlikka chaqiradi va har qanday shubhali suhbatlarni darhol to‘xtatishni, hech qanday holatda o‘z shaxsiy ma’lumotlarini yoki moliyaviy axborotini notanish shaxslarga bermaslikni tavsiya qiladi.

Firibgarlar usullarini tavsiflovchi "ijtimoiy muhandislik" atamasi tarixning eng mashhur xakerlaridan biri Kevin Mitnik tomonidan ommalashtirilgan. Uning ta’kidlashicha, odamlarni "buzib kirish" ko‘pincha kompyuter tizimlarini buzib kirishdan ancha osonroqdir.