Asteroidga yadroviy zarba: NASA Oyni qutqarish bo‘yicha misli ko‘rilmagan missiyaga tayyorlanmoqda

Milliy aeronavtika va kosmik tadqiqotlar boshqarmasi (NASA) xalqaro hamkorlar bilan birgalikda 2024 YR4 asteroidiga qarshi kurashish variantlarini o‘rganmoqda. Hisob-kitoblarga ko‘ra, bu ob’ekt 2032 yilda Oy bilan to‘qnashishi ehtimoli mavjud. Garchi Yer uchun bevosita tahdid bo‘lmasa-da, bunday hodisaning Yer atrofidagi infratuzilmaga ta’siri jiddiy xavotir uyg‘otmoqda.

2024 yil oxirida aniqlangan 2024 YR4 asteroidi dastlab sayyoramiz bilan to‘qnashish ehtimoli past bo‘lsa-da, potentsial xavf tufayli e’tiborni tortdi. Keyingi kuzatuvlar bu ehtimolni deyarli yo‘qqa chiqardi, ammo tahdid markazini Yerning tabiiy yo‘ldoshiga qaratdi. Oyga urilish ehtimolining hozirgi bahosi taxminan 4% ni tashkil etadi.

Mutaxassislar diametri taxminan 60 metr bo‘lgan asteroidning Oy yuzasiga qulashi kosmosga minglab tonna regolitni - Oy tuprog‘ini chiqarib yuborishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda. Bu Yer atrofidagi orbitada mikrometeoritlar oqimining zichligini ming baravar oshirib, amaldagi sun’iy yo‘ldoshlar, kosmik stansiyalar va kelajakdagi boshqariladigan missiyalar uchun jiddiy xavf tug‘dirishi mumkin.

Ilmiy hamjamiyatda tahdidning oldini olish bo‘yicha ikkita asosiy ssenariy muhokama qilinmoqda. Birinchisi, an’anaviyroq yondashuv, asteroid orbitasini o‘zgartirishni nazarda tutadi. Bu usul yuqori aniqlikni talab qiladi, chunki zarur impulsni hisoblash uchun ob’ektning aniq massasi va tarkibini bilish kerak. Hisob-kitoblardagi xatolik traektoriyaning oldindan aytib bo‘lmaydigan o‘zgarishlariga olib kelishi va vaziyatni yanada yomonlashtirishi mumkin.

Ikkinchi, yanada radikal variant, asteroidni yo‘q qilishdan iborat. Buning uchun og‘ir apparat bilan kinetik zarba berish yoki yadroviy portlash qo‘llanilishi mumkin. Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra, taxminan bir megatonnalik portlash 2024 YR4 ni xavf tug‘dirmaydigan mayda bo‘laklarga parchalab yuborishga qodir.

Shuni ta’kidlash joizki, NASA allaqachon samoviy jismning traektoriyasini o‘zgartirish bo‘yicha muvaffaqiyatli tajribaga ega. 2022 yilda DART (Double Asteroid Redirection Test) missiyasi doirasida agentlik Dimorfos asteroidining orbitasini o‘zgartirishga muvaffaq bo‘ldi. Biroq, 2024 YR4 bilan bog‘liq vaziyat uning fizik parametrlari noaniqligi sababli murakkablashadi.

Harakatlar strategiyasi bo‘yicha yakuniy qaror 2028 yildan oldin qabul qilinmaydi. Bu yili asteroid Yerga yana bir bor yaqinlashadi, bu esa olimlarga yanada batafsil kuzatuvlar o‘tkazish va uning massasi, o‘lchamlari va parvoz trayektoriyasini aniqlashtirish imkonini beradi.

1967 yilda imzolangan Kosmos to‘g‘risidagi shartnoma kosmosda yadro qurolini joylashtirishni taqiqlaydi. Biroq, mutaxassislarning fikriga ko‘ra, global falokatning oldini olish uchun yadroviy qurilmadan foydalanish, ehtimol, ushbu shartnomani buzish deb hisoblanmaydi.