Toshkentdagi ikki xil standart: nima uchun erkaklar qamaladigan ish uchun qiz kechirildi?

Ijtimoiy tarmoqlar va O‘zbekistondagi jamoatchilik muhokama maydonlari poytaxt metrosida suratga olingan noaniq videorolikni faol muhokama qilmoqda. E’tibor markazida yigitlarga tegib, ularda yaqqol noqulaylik va rad etish hissini uyg‘otgan prank uyushtirgan qiz bo‘ldi. Kadrdagi erkaklar bunday xatti-harakatlardan voz kechishlarini namoyish etishlariga qaramay, rolik muallifi o‘z harakatlarini davom ettirgan. Bu hodisa jinsiy tegajog‘liqning tabiati va qonunchilikning huquqbuzarning jinsiga qarab tanlab qo‘llanilishi haqida qizg‘in bahs-munozaralarga sabab bo‘ldi.

Tezda ommalashib ketgan video foydalanuvchilar orasida norozilik to‘lqinini keltirib chiqardi. Jamoatchilik maydonida qo‘yilayotgan asosiy savol huquqni muhofaza qilish organlari tomonidan munosabat bildirilmaganligidir. Jamoatchilik, ko‘pchilik jinsiy tegajog‘liq deb baholagan qizning xatti-harakatlari nima uchun huquqiy bahosiz qolganligi haqida savol bermoqda. Axir Toshkentda erkaklar tomonidan sodir etilgan xuddi shunday qilmishlar uchun zudlik bilan va qattiq choralar ko‘rilgan holatlar ma’lum.

Vaziyat O‘zbekistonda so‘nggi yillarda jinsiy tegajog‘liq uchun javobgarlikni kuchaytirish bo‘yicha sezilarli qadamlar qo‘yilgani haqidagi statistika fonida keskinlashmoqda. Xususan, 2023-yilda ushbu huquqbuzarlik uchun 666 kishi javobgarlikka tortilgan. Qonunchilik, xususan, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 41-1-moddasi, jarima yoki ma’muriy qamoq jazosini nazarda tutadi. Biroq, sharhlovchilarning ta’kidlashicha, jamoatchilikka oshkor bo‘lgan aksariyat ishlarda erkaklar ayblanuvchi bo‘lib, dalillar bazasi ko‘pincha oshkor etilmaydi.

Bu holat, shuningdek, mamlakatdagi feministik tashkilotlarning roli va pozitsiyasi haqidagi savollarni yuzaga keltirdi. Ijtimoiy tarmoqlarning ayrim foydalanuvchilari ushbu aniq hodisada ularning sukut saqlayotganidan hayratda ekanliklarini bildirmoqdalar. Ushbu tashkilotlar gender asosidagi zo‘ravonlik va tegajog‘likka qarshi faol kurash olib borayotgan bir paytda, tajovuzkor sifatida ayol kishi ishtirok etgan vaziyatga ularning munosabati sezilmadi. Bu gender tengligi tamoyillari hamma uchun universalmi yoki ular tanlab qo‘llaniladimi, degan munozaralarni keltirib chiqarmoqda.

Huquq sohasidagi ekspertlar vaziyatni umuman izohlar ekan, qonun jins bo‘yicha farq qilmasligini ta’kidlamoqdalar. Jinsiy tegajog‘liq, kim tashabbuskor bo‘lishidan qat’i nazar, shaxsning sha’ni va qadr-qimmatini kamsituvchi nomaqbul jinsiy harakatlar sifatida belgilanadi. Shunday qilib, huquqiy nuqtai nazardan, metropolitendagi qizning harakatlari huquqbuzarlik sifatida malakalanishi mumkin.



Sodir bo‘lgan voqea jamiyatdagi ikki tomonlama standartlar muammosini kengroq muhokama qilish uchun katalizator bo‘ldi. Fuqarolar qonunni qo‘llashda yagona yondashuvni talab qilib, adolat jinsga ko‘r bo‘lishi kerakligini ta’kidlamoqdalar. Video e’lon qilinganligi fakti bo‘yicha tekshiruv o‘tkaziladimi va uning muallifi javobgarlikka tortiladimi, degan savollar ochiq qolmoqda.

O‘zbekiston qonunchiligida "jinsiy tegajog‘liq" atamasi nisbatan yaqinda aniq belgilab qo‘yildi va jinoiy javobgarlikka tortildi, bu fuqarolarning, ayniqsa ayollar va bolalarning huquq va erkinliklarini himoya qilish bo‘yicha islohotlar doirasidagi muhim qadam bo‘ldi.